SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

GALERIA RZEŹB I PŁÓCIEN
Bracia Załuscy posiadali popiersia oraz portrety królów i dostojników
Rzeczypospolitej, eksponowane głównie, jak się zdaje, w budynku
o układzie alkierzowym, dobudowanym do głównego gmachu 7 . Warto
dodać, że w Książnicy znajdował się wartościowy zbiór druków z dziedziny
architektury, albumów i wzorników 8 . Załuscy byli też posiadaczami
zbioru ksiąg emblematycznych 9 .
GABINET RYCIN
Załuscy kompletowali w swojej bibliotece ryciny, głównie miedzioryty.
Już w r. 1732 referendarz pisał: „Numismata, jako i kopersztychy
polskie lub jaką do Polski mające relacją zbieram" 10 . Za życia założycieli
fundacji kolekcje te znajdowały się w sali czytelni, po obu stronach
zwierciadła wiszącego na wprost drzwi wejściowych. Podczas nieobecności
J.A. Załuskiego w kraju miedzioryty kupował kanclerz koronny,
który informował brata o dokonanych nabytkach 11 . Uzupełniał również
zbiory Książnicy koneser malarstwa i grafiki kanclerz wielki litewski
Jan Fryderyk Sapieha 12 . Kolekcja rycin Załuskich (wzbogacona prawdopodobnie
zbiorem rycin biblioteki żółkiewskiej Jakuba Sobieskiego) liczyła
przeszło 40 tys. pozycji, „z których — na mocy traktatu ryskie-
7
Listy do J.A. Załuskiego: A.S. Załuskiego 6 XII 1746 i J.F. Sapiehy 30 I 1748,
Bibl. Nar. ms. syg. 3246, 324S; notatki A.S. Załuskiego dla K. Kreni Bibl. Publiczna
im. M.J. Sałtykowa-Szczedrina w Leningradzie Archiv Załuskich nr 291 mf. Bibl.
Nar. 16003; Polska stanisławowska..., t. I, s. 436; J.A. Załuski, Biblioteka historyków...,
s. 18.
8
Kartoteka zniszczonych rewindykatów Bibl. Nar.; R. M i n z 1 o f f, Catalogue...,
s. XLVI; M. Karpowicz, Sekretne treści warszawskich zabytków, Warszawa
1981, s. 241. Wiadomo, że ze zbioru tego korzystali i architekt Jan Ferdynand
Nax oraz rysownik Zygmunt Vogel (w roku 1780). Opisując korzyści, jakie
wyniósł Nax z odwiedzania Biblioteki Załuskich, Z. Vogel w pochwale pośmiertnej
swego kolegi powiedział: „Biblioteka [...] Załuskich [...] stała się jego nauczycielką
[...], przechodząc bowiem za jej dzieł pomocą systematycznie dzieje i zmiany
budownictwa, od najdawniejszych starożytności aż do naszego wieku, w potrzebnych
tym naukom ugruntował się wiadomościach" (K. Sroczyńska, Zygmunt
Vogel. Rysownik gabinetowy Stanisława Augusta, Wrocław 1969, s. 102).
9
Kartoteka zniszczonych rewindykatów Bibl. Nar.; P. Buchwald-Pelcow
a, Emblematy w drukach polskich i Polski dotyczących XVI—XVIII wieku,
Wrocław 1981, s. 255.
10
J.A. Załuski, Programma litterarium..., s. 27.
11
A.S. Załuski do J.A. Załuskiego, 6 V 1741, 31 VIII 1741, Bibl. Nar. ms. syg.
3241.
12
„Znalazłam też niektóre kopersztychy ad collectionem WMPana — pisał
książę do referendarza koronnego z Kodnia 1 IV 1745 — inkluduję one, jeżeli już
nie znajdują się". W brulionie odpowiedzi Załuski podziękował za miedzioryty,
którymi ozdobił „Cimelium Polono-Iconographicum" Bibl. Nar. ms. syg. 3245.
160