SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

jednorodną zbiorowość połączoną więzami rodzinnymi, kościelnymi czy
politycznymi, zbliżonymi gustami i zainteresowaniami, ludzie, którzy
spotykali się ze sobą na zebraniach kapituł, na kontraktach, sejmach
i w salonach. Część z nich pożyczała z Biblioteki książki dla nauki i rozrywki,
nie szukając kontaktu intelektualnego z Załuskim; dla innych
korzystanie z księgozbioru i kolekcji łączyło się z szerszą współpracą
naukową, edytorską czy biblioteczną, prowadzoną z Biblioteką. W ten
sposób Biblioteka Załuskich przestawała być jedynie instytucją zajmującą
się gromadzeniem i opracowaniem księgozbioru; stawała się ośrodkiem
życia umysłowego.
Zachowane źródła przekazały informacje o dwóch tekstach literackich,
rozsyłanych w rękopisach przez J.A. Załuskiego.
W latach 1749—1750 referendarz rozsyłał w odpisach wiersze Elżbiety
Drużbackiej. Utwory poetki otrzymali m.in. stolnik podlaski Michał
Kuszell, Józef Kordecki, koniuszy Karol Wielopolski, kanonik płocki Józef
Korwin-Kochanowski, kanclerz litewski Jan Fryderyk Sapieha i koniuszy
litewski Udalryk Radziwiłł. Napór żądań i próśb o rękopisy
wierszy „polskiej Safony" był tak duży, że skłonił referendarza do ogłoszenia
ich drukiem w roku 1752. Już w roku 1750 prosił o to usilnie
Załuskiego książę Udalryk Radziwiłł 75 .
Latem 1767 r. biskup kijowski rozsyłał w kopiach Rozmową dwóch
kawalerów katolika z dysydentem i Nową rozmowę dwóch kawalerów.
O przesłanie obu Rozmów prosili Załuskiego wojewoda bełzki Ignacy
Cetner, starosta knyszyński Tomasz Czapski, kanonik kijowski Leopold
Korzeniowski, opat cystersów w Oliwie Hiacynt Józef Rybiński, biskup
lwowski (unicki) Ludwik Leon Szeptycki i M. Tyzenhauzówna. Tę aktualną
broszurę polityczną drukował z nadesłanego przez biskupa kijowskiego
rękopisu Jerzy Mikołaj Hylzen 76 ,
Działalność informacyjna
W gronie edytorów i bibliofilów, skupionych wokół Biblioteki przesyłano
sobie wzajemnie kwerendy historyczne lub też księgoznawcze.
Często zwracano się o pomoc do J.J. Załuskiego i do J.D. Janockiego.
„W autorze jakimś circiter de anno 1600 in 8° 3 volumes Richer czy
75
Zob. listy ww. osób do J.A. Załuskiego z lat 1749—1750 Bibl. Nar. ms. syg.
3249, 3250. A oto odnośny fragment listu U. Radziwiłła do referendarza, pisany
z Ostrowia 28 XII 1750; „Wziąłeś WPDzjey u mnie Imć Pani Drużbackiey Opera
Poetyka, jakbyś mi Panje Miłościwy rękaw urwał, cokolwiek mam przyjaźni, proszę
żeby Mć Pani Drużbackiey Opera drukowane były wszystkie, co nicht lepiey
ad effectum przyprowadzić nie potrafi, chiba W.P.Dzjey, ale by naylepiey w drukarni
lipskiey drukować, bo y erratów tylko nje będzie, y papier lepszy, y litery
wyraźniejsze [...]. Obaczysz W Pan Dzjey, że jey wjersze poetów nas polskich do
znaczney pobudzą emulacyi, przez co sjię lepiey w scyencye nacja nasza wypoleruje
się".
" Zob. listy ww. osób do J.A. Załuskiego Bibl. Nar. ms. syg. 3267.
45