SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

nego. W czasach KEN osoby zarządzające biblioteką sprawowały urząd
„kustosza". Jak dalece nazwy, oznaczające stanowiska biblioteczne, nie
były sprecyzowane, świadczy fakt, że w r. 1773 wszyscy (czterej) etatowi
bibliotekarze nosili tytuł „prefekta": Janocki był „superiorem", Reder
„prokuratorem", a Koźmiński i Petersch „wiceprefektami". Analogicznie,
nie było jednej obowiązującej nazwy Biblioteki, nawet po śmierci
Załuskich, w urzędowych dokumentach KEN; w użyciu było wiele
nazw 116 .
Obok stanowisk bibliotekarzy innym elementem struktury organizacyjnej
Biblioteki warszawskiej był jej regulamin. Oba te czynniki —
hierarchia personelu i regulamin — zapewniały Książnicy pewną autonomię
w stosunku do dworów biskupów Załuskich. Jednakże czynnikiem
nadrzędnym byli w bibliotece obaj fundatorzy; do nich, a nie do
prefekta, należała decyzja w sprawach zarówno zasadniczych, jak i szczegółowych.
Józef Jędrzej Załuski nieraz też naruszał przepisy ustalonego
przez siebie regulaminu.
W jaki sposób Załuscy pozyskiwali bibliotekarzy
Podczas gdy stanowisko kierownika zajmował przez przeszło 40 lat
(od kwietnia 1745 r.) J.D. Janocki, to zarówno liczba, jak i obsada pozostałych
stanowisk bibliotecznych zmieniała się nieustannie, co zmuszało
Załuskich do ciągłego „rozglądania się" za nowymi kandydatami.
Janocki „zrósł się" jak gdyby ze swoim zawodem; nie ulega natomiast
kwestii, że jego koledzy traktowali pracę w kamienicy daniłowiczowskiej
jako zajęcie przejściowe i uboczne; należy sądzić, że w niewielkim
stopniu identyfikowali się z profesją bibliotekarza. Dwa były, jak się
zdaje, powody owej częstej rotacji. Po pierwsze: wynagrodzenie oferowane
przez Załuskich uważane było za nie wystarczające; personel Biblioteki
skarżył się też na przemęczenie i przepracowanie. Po drugie:
ilość i natężenie pracy w Książnicy nie były stałe; z chwilą nadejścia
dużej partii książek z zagranicy, oddania do druku dzieła Janockiego lub
Załuskiego, rozpoczęcia pracy nad sporządzaniem katalogu bibliotecznego
rosło zapotrzebowanie na nowych pomocników. Załuscy byli w tej dogodnej
sytuacji, że w chwili „spiętrzenia prac" i braku personelu mogli
skierować do Biblioteki swych urzędników dworskich lub też młodzież
przebywającą na ich dworach „dla poloru". Spośród urzędników pracowali
w kamienicy daniłowiczowskiej Wawrzyniec Widlicki oraz nieznany
z nazwiska lokaj. Rozliczne posługi dla Biblioteki pełnił spowiednik Załuskiego
— jezuita Michał Rihovei. Podczas pobytu biskupa kijowskiego
w Kałudze, w zajęcia bibliotekarskich i edytorskich brali udział: krewny
116
Zob. zapiski rękopiśmienne na egzemplarzach książek pochodzących z Biblioteki
Załuskich, a znajdujących się obecnie w Bibl. Uniw. Warsz. („Ex Bibli[otheca]
publiea Varsav[iensis] J.A. Com[itis] Zał. Ref. Regni" sygn. 7 VII.11.IG; Ex Bibli
[otheca] publica Zaluskiana" sygn. 4.27.7.11.).
61