SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

kacji, a apele ogłoszone w „Kurierze" w latach 1745, 1746 wzywały do
przekazywania spisów nowości (egzemplarze miały być przesyłane do
Biblioteki Załuskich, a informacje — do redaktora „Kuriera Polskiego").
Kolejna różnica dotyczyła sposobu odwdzięczenia się za pomoc. Programma
litterarium informowała, że w zamian za egzemplarze, nadsyłane
bezpłatnie do Biblioteki Załuskich, referendarz koronny będzie na
początku każdego roku publikował w „Kurierze Polskim" opracowaną
na ich podstawie bibliografię krajowej produkcji wydawniczej. W latach
1745 i 1746 „Kurier Polski" obiecywał, że bibliografia oparta na otrzymywanych
spisach — będzie drukowana na łamach gazety na bieżąco,
w miarę nadchodzenia informacji. W apelu z r. 1753 Załuski obiecał, że
rejestracja nowych książek (sporządzona dzięki nadesłanym egzemplarzom)
będzie ukazywać się w sposób ciągły — zarówno na łamach „Kuriera
Polskiego", jak i pisma „Warschauer Bibliothek" redagowanego
przez Wawrzyńca Mitzlera de Kolof. Ostatnia różnica dotyczyła częstotliwości
z jaką autorzy i prefekci mieliby wypełniać przyjęte dobrowolnie
zobowiązanie 8 .
W swych apelach Załuski odwoływał się do różnych motywów, którymi
— jego zdaniem — mogli kierować się autorzy i drukarze, podejmując
proponowaną współpracę. Przede wszystkim liczył, że adresatów
jego wezwań zachęci wiadomość o publikowaniu bieżącej bibliografii;
„ignoti nulla cupido, nikt nie kupi, o czym nie słyszał i nie wie — pisał
referendarz koronny — i rozkupniejsze będą in recenti ogłaszane edycje",
,,[...] o niewiadomą książkę nikt się nie spyta i prędzej jej egzemplarze
mole stoczyć niż drukarze i autorowie spieniężyć potrafią". Załuski podkreślał
również, że publikowanie bieżącej bibliografii będzie stanowiło
wielką pomoc dla ludzi nauki w Polsce. Referendarz koronny odwoływał
się wreszcie do uczuć patriotycznych autorów i prefektów drukarń, pisząc,
że bieżąca bibliografia będzie rodzajem wizytówki polskiej kultury
za granicą. Jeśli polskie drukarnie uchylą się od jego wezwania, wówczas
cudzoziemcy będą o nich sądzić, że tylko „drukują minucje, magielony,
sowizdrzały, bohatyry straszne, banialuki i tym podobne baśnie" 4 .
Innego typu prośby Janocki i Załuski kierowali do bibliopolów i nakładców.
Na łamach zagranicznych pism oraz w swych dziełach obaj
uczeni apelowali o opłacenie druku wskazanych przez nich rękopisów
lub o sfinansowanie przedruku interesujących książek, których egzem-
8
„Frogramma" i „Kurier Polski" w Jatach 1746 i 1753 apelowały, by wysyłali
oni egzemplarze lub informacje na bieżąco; „Kurier Polski" w 1745 r. apelował,
by prefekci drukarń przekazywali spisy publikacji „co kwartał, a przynajmniej
co półrocze".
4
„Kurier Polski" 1T53 z dn. 14 XI; 1743 z dn. 9 II. Fragmenty te cytował
również J. Szczepaniec w rozprawie pt. Obowiązkowy egzemplarz biblioteczny
w Polsce w drugiej polowie XVIII w. „Rocznik Zakładu Narodowego im. Ossolińskich"
1957, s. 347—355.
24