SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

dującego pomoc finansową (200 tys. zł pol.) dla Książnicy. Bracia Załuscy
spotkali się też, jak się zdaje, z zarzutem nuncjusza, że w księgozbiorze
ich Biblioteki brak jest dzieł religijnych 9 .
Ustalenie dalszego przebiegu sprawy inauguracji oraz jej interpretacja
jest bardzo trudna wskutek braku wiarygodnych źródeł. Nie wiadomo,
czy został ostatecznie dokonany akt inauguracji Bibilioteki, a jeżeli
tak, to kiedy i w czyim — Józefa czy Andrzeja — imieniu. Nie jest
jasne, kiedy oficjalnie oddano zbiory do użytku publicznego i co spowodowało
zwłokę w otwarciu Książnicy.
W kwestii uroczystego otwarcia Biblioteki źródła przekazują różne
i sprzeczne ze sobą wiadomości. Informują one bądź to, że „akt solenny"
inauguracji nie odbył się ani w pierwotnym (11 XI 1746), ani też w drugim
zapowiedzianym terminie, w dniu imienin króla (3 VIII 1747), bądź
też, że ceremonia otwarcia została jednak zorganizowana. Za faktem
odbycia uroczystości przemawia korespondencja z Polski zamieszczona
w „Neue Zeitungen von gelehrten Sachen" oraz fragment autobiografii
J.A. Załuskiego; przeciwko temu faktowi świadczą pozostałe doniesienia
prasowe 4 .
Źródła, które informują o odwołaniu uroczystości podają sprzeczne
i przeważnie enigmatyczne uzasadnienia owej decyzji. Nie wiadomo, czy
ceremonia otwarcia Książnicy dnia 11 XI 1746 r. nie doszła do skutku
dlatego, że jury konkursowe nie zakończyło jeszcze swych prac („Kurier
Polski" z dn. 16 XI 1746 r.), czy też „wskutek nader ważnych spraw
publicznych, które zaszły na ostatnim sejmie" („Neue Zeitungen von
gelehrten Sachen" 1747, s. 211—212), albo „z powodu zerwania sejmu,
który zgodnie z konstytucją królewstwa winien ratyfikować fundacje tego
znaczenia" („Nouvelle Bibliotheque Germanique", t. 3/I, 1747,
s. 202—204). Nie wiadomo także, z powodu jakich „różnych, wręcz nie
do pokonania trudności" odwołano ,,od dawna zapowiedziane światu
uczonych" „uroczyste poświęcenie" Biblioteki Załuskich w dn. 3 VIII
1747 r. („Neue Zeitungen von gelehrten Sachen" 1747, s. 691—692).
Z kolei informacje o przeprowadzeniu ceremonii otwarcia są bądź
ze sobą sprzeczne, bądź tylko pośrednie, a wszystkie pochodzą ze źródeł,
których nie można potwierdzić przez inne niezależne dokumenty.
Dwa przekazy podają wiadomość o urządzeniu uroczystości w pałacu
Andrzeja Stanisława Załuskiego — z udziałem „licznie zgromadzonych
dostojników, duchownych i świeckich senatorów oraz licznych uczonych"
18 listopada 1746 r. („Neue Zeitungen von gelehrten Sachen") oraz „w
3
J. Jarzęcka, J. Kozłowski, op. cit.; J. Mayer, op. cit., s. 200; Diariusz
sejmu 1746 r. Wyd. W. Konopczyński, Warszawa 1912, s. 213; J.P. Radliński,
Corona..., s. 137—138.
4
J. Jarzęcka, J. Kozłowski, op. cit.; „Kurier Polski" 1746 z dm. 16 XI;
B.S. Kupść, Materiały autobiograficzne J.A. Załuskiego, „Kwartalnik; Historii
Nauki i Techniki" 1981, z, 3/4, s. 645—646.
133