SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

solując się czytaniem manuscriptów i różnych ksiąg Bibliothecae Zaluscianae"
72 .
Możliwości braci Załuskich i ich skuteczność działania w dziedzinie
mecenatu kulturalnego zależała m.in. od łatwości uzyskania kredytu, od
taniości i dostępności transportu lądowego, rzecznego i morskiego, od
możliwości komunikacyjnych (wymiana i wypożyczania książek, podróże
bibliofilskie Załuskiego i podróże uczonych do książnicy warszawskiej,
korespondencja z Książnicą jej agentów i informatorów) oraz od zmiany
cen papieru, druku, książek oraz zboża (od wielkości zysku z dóbr braci
Załuskich zależała wielkość sum, jakie przeznaczali na fundację). Zaburzenia
w świecie polityki (wojna lub jej oczekiwanie) oraz w świecie
przyrody (klęski elementarne lub same tylko o nich pogłoski) w odległych
nawet zakątkach Europy przyczyniały się do zakłócenia normalnego
toku pracy w kamienicy daniłowiczowskiej.
Podczas wojny o sukcesję austriacką referendarz koronny nie mógł
uzyskać kredytu bankowego dla pokrycia swych licznych nabytków bibliofilskich,
dokonanych podczas podróży po krajach Europy północnej
i zachodniej. W Lyonie odmówiono Załuskiemu udzielenia kredytu płatnego
w Amsterdamie z powodu niepewności co do stosunków Francji
z Holandią, w Lipsku odmówiono pożyczki ze względu na odpływ gotówki
do Czech".
Wojna siedmioletnia rozluźniła kontakty Załuskiego z uczonymi mieszkającymi
w Prusach, toczących wówczas wojnę z Saksonią, a także
spowodowała zaprzestanie druku „Polnischer Buchersaal" J.D. Janockiego
74 . Pociągnęła ona również za sobą drożyznę paszy oraz papieru;
cena paszy (siana, słomy i owsa) miała duży wpływ na koszt transportu,
cena papieru — na koszt druku.
„Dla niesłychanej papieru drogości" żaden z drukarzy lipskich nie
chciał podjąć się publikacji pracy J.A. Załuskiego za proponowaną przez
biskupa sumę 76 ; zwyżka cen paszy znacznie podrożyła koszt sprowadzanych
z zagranicy książek.
Z powodu słabości drukarstwa i handlu księgarskiego w Polsce zdecydowaną
większość książek nabywali Załuscy za granicą (zwłaszcza na
aukcjach); tylko część z nich mogli oni sprowadzić drogą wodną, toteż
koszt transportu lądowego był dla nich bardzo istotny. W latach 1744—
—1750 pasza była tania, m.in. z powodu zarazy na bydło w latach 1744
i 1747; ponieważ jednak główny ciężar finansowy spoczywał wówczas
na budowie gmachu, z uszczerbkiem dla importu książek, Biblioteka nie
skorzystała z dogodnej sytuacji, jaką stwarzał tani transport. W następ-
72
J.S. Sapieha, „Diarium vitae...", Bibl. Nar.