SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

W liście z dn. 10 III 1754 r. biskup krakowski napisał niejasne dzisiaj
słowa: „O ostatniej akademiey mariana nic nie wiem, tylko że była
et ignoti nulla cupido, ile że to personale WMP" 26 . Czy łaciński cytat
z Owidiusza — „nieznane nie nęci", albo inaczej: „nie pragnie się rzeczy
nieznanej" — odnosił się do tego, że referendarz koronny nie podjął
myśli Antoniego Wiśniewskiego — trudno powiedzieć.
W książce opublikowanej w r. 1763 J.D. Janocki napisał: „Żywi się
nadzieję, że chwalebny ten obchód, który winien by się odbywać regularnie
w wigilie poszczególnych świąt N.M.P. [...] zostanie przez najjaśniejszego
biskupa [Załuskiego] jak najrychlej podjęty na nowo" 27 . Istotnie,
w trzecią niedzielę adwentową 14 XII 1766 r. odbyła się „Academia
Mariana trybem włoskim"; utwory pisane wierszem i prozą deklamowali
tym razem — być może dla uniknięcia sporu o palmę pierwszeństwa —
konwiktorowie trzech warszawskich kolegiów szlacheckich 28 . Niektóre
z odczytanych wierszy zostały ogłoszone drukiem. Akademiki w następnych
latach nie mogły się odbyć z powodu aresztowania i deportacji Załuskiego.
W chwili aresztowania, w r. 1767, J.A. Załuski nosił się z projektem
corocznego urządzania w Bibliotece konkursu na najlepsze prace z dziedziny
teologii, historii oraz retoryki i poetyki. Projekt ten został prawdopodobnie
spisany w rok później. Biskup kijowski planował, by do konkursu
dopuścić każdego literata, bez względu na jego wyznanie (z wyjątkiem
niechrześcijańskich) i narodowość. Uczestnicy mieli rywalizować
między sobą o trzy medale; każdy z nich miał mieć wartość 25 czerwonych
złotych. Projekt Załuskiego przewidywał, by nagrody za prace
teologiczne były przyznawane przez lektorów teologii tych klasztorów,
które prowadziły studia teologiczne, a także szkół jezuickich i pijarskich;
profesorowie szkół publicznych oraz trzech warszawskich kolegiów nobiliów
mieli ustalać zwycięzców konkursu na prace z dziedziny teologii
oraz poetyki i retoryki. Biskup kijowski planował, by sędziowie zbierali
się na naradę w Bibliotece Załuskich w kolejne dni św. Józefa, 19 III.
Oceniane przez nich dysertacje miały być pisane po polsku; ich odczytywanie
nie mogło przekroczyć pół godziny. Prace nagrodzone, a także
najlepsze spośród nie nagrodzonych, miały być tłumaczone na łacinę
i ogłaszane drukiem. Projekt Załuskiego nie został urzeczywistniony 29 .
26
List A.S. Załuskiego do J.A. Załuskiego z dn. 10 III 1754 Bibl. Nar. ms. syg.
3254. Pozostałe wzmianki o akademii mariańskiej zaajdują się w następujących
listach biskupa krakowskiego: 17 XI 1753, 30 XI 1753 (listy pisane z Radłowa; Bibl.
Nar. ms. syg. 3253), Kielce 22 I 1754 (Bibl. Nar. ms. syg. 3254).
27
J.D. Janocki [Ch.G. Friese], Annotationes..., s. 53.
28
„Suplement do „Wiadomości Warszawskich" 17GG z dn. 10 XII nr 99.
29
J.A. Załuski, op. cii., s. 174—176.
77