SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

poza Warszawą Załuski; obieg wiadomości literackich i naukowych był
wolniejszy i mniej regularny.
Stan warszawskich ulic podczas słoty powodował, że nawet mieszkając
w bliskim sąsiedztwie Biblioteki można było — z powodu braku
karety — nie móc dotrzeć do jej gmachu 57 .
Mimo tych wszystkich niedogodności wiosny i jesienie były chyba
porami roku, w których pracowano tu najbardziej intensywnie. Przed
sejmami — urządzanymi przed rozpoczęciem lub po zakończeniu roku
gospodarczego, wczesną wiosną lub późną jesienią — w Bibliotece przeprowadzano
„generalne porządki". Spodziewano się wówczas licznych
gości, a wśród nich synów królewskich i posłów zagranicznych. Jozef
Jędrzej Załuski dążył także do tego, by w okresie obrad sejmowych
rzucać na rynek księgarski ważniejsze publikacje Biblioteki 58 .
Latem ubywali z Warszawy jej czytelnicy i współpracownicy — magnaci.
Johann Bernoulli opisując (w r. 1777) działalność warszawskiego
Towarzystwa Fizycznego napisał, że porą letnią jego zebrania nie odbywały
się, gdyż magnaci — stanowiący ok. połowę członków — rozjeżdżali
się do swych dóbr; jesienią posiedzenia były zwoływane nie częściej
niż raz na miesiąc, dopóki nie zjechała się większa liczba uczestników
stowarzyszenia 59 . Podobne wahania frekwencji musiał obserwować także
Załuski. .
Miesiące zimowe, wolne od robót polowych, a zwłaszcza dni karnawału,
były okresem szczególnie ożywionego życia towarzyskiego i politycznego
szlachty, koncentrującego się w Krakowie, Lwowie i Wilnie
oraz przede wszystkim - w Warszawie. Zima nie była jednak okresem
zwiększonej frekwencji w Bibliotece, przeciwnie, wówczas to „mało kto
bawił w kamienicy daniłowiczowskiej 60 . Powodem tego był zarówno stan
osiemnastowiecznej techniki (w odniesieniu do ogrzewania i oświetlenia),
jak i zasady panującej architektury.
Wnętrza biblioteczne miały być nie tyle funkcjonalne co monumentalne,
odpowiednie dla bibliotek - „świątyń wiedzy . Duże barokowe
sale budziły zachwyt, ale zimą niepodobna ich było ogrzać. Kominki,
którymi najczęściej ogrzewano te sale, były bardziej malownicze i dekoracyjne
niż piece, mniej jednak dawały ciepła. W salach bibliotecznych
pozostawiano mało miejsca na okna. Świetliki i latarnie sufitowe trudno
było myć i naprawiać (często powodowały one zacieki).
57
B.E. Szembek do J.A. Załuskiego ndt. Bibl. Nar. ms. syg 3269
58
Bor. min. J.A. Załuski do M,K. Radziwiłła Drezno 31 VI 1728 AGAD Arch.
Radź. V teka 466 nr 18414; I. Kolumna-Czosnowski do J.A. Załuskiego Salnica 8 II
1754; A.S. Załuski do J.A. Załuskiego 17 XI 1753 Bibl. Nar. ms. syg. 3253, 3254.
59
Polska stanisławowska..., t. I, s. 401.
60
A.S. Załuski do J.A. Załuskiego 17 XI 1753 [w:] M. Łodyński, Biblioteka
Rzplitej..., s. 47 („Na bytność królewską trzeba by wyprzątnąć Bibliotekę i na
sejm; WPan dopiero na przyszłą zimę, podczas której mało kto postoi
[podkr. J.K.] obiecujesz ten porządek").