SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

Pomoc i protegowanie ludzi nauki i instytucji naukowych
W korespondencji Józefa Jędrzeja Załuskiego znajdują się liczne prośby
o pomoc i protekcję dla ludzi nauki i instytucji naukowych.
W sierpniu 1752 r. koadiutor wileński Józef Stanisław Sapieha polecił
protekcji referendarza koronnego jezuitę Franciszka Bohomolca, który
po wykładach wymowy w Akademii Wileńskiej wyjechał do Warszawy
objąć stanowisko nauczyciela retoryki w Gimnazjum Zaluscianum,
W r. 1749 zwróciła się do Załuskiego z prośbą o „w interesie Akademii
Bialskiej protekcją" stryjeczna siostra referendarza koronnego, Ludwika
Agata z Załuskich Sierakowska; w r. 1767 rektor Akademii Krakowskiej
Jakub Michał Marciszewski prosił biskupa kijowskiego o pomoc w reaktywowaniu
kolonii akademickiej w Warszawie, a biskup przemyski Wacław
Hieronim Sierakowski — o pomoc w utrzymaniu jezuickiej Akademii
Lwowskiej.
Warto dodać, że magnaci z kręgu Biblioteki szukali wzajemnie dla
siebie kandydatów na pracowników dworskich — bibliotekarzy, drukarzy,
tłumaczy, kopistów, guwernerów, korespondentów politycznych,
architektów. J.J. Załuski zlecił zadanie znalezienia kandydatów na bibliotekarzy
swemu lipskiemu korespondentowi, M.A. Trocowi, A.S. Załuski
zaś prosił swego brata, referendarza koronnego, o przekazanie Kornom
we Wrocławiu propozycji objęcia drukarni i księgarni w Krakowie.
Biskup koadiutor wileński Józef Stanisław Sapieha, projektując z Michałem
Kazimierzem Radziwiłłem publikację edycji źródeł do dziejów Polski
i Litwy, zwrócił się do J.J. Załuskiego (w r. 1749 i 1750) z prośbą
o znalezienie kopisty; gdy w r. 1767 biskup kijowski zamierzał ogłosić
drukiem polskie przekłady dzieł Claude Fleury'ego i Jacques-Benigne
Bossueta, pisarz duchowny litewski Paweł Brzostowski dowiadywał się
dla niego o odpowiedniego tłumacza. Jak świadczy korespondencja
J.J. Załuskiego, współfundator Biblioteki był m.in. zajęty sprawą znalezienia
architekta (na polecenie Joanny Marii Kazimiery de Bethune-
Chabris Jabłonowskiej), guwernera (dla Karola Stanisława Radziwiłła)
oraz korespondenta politycznego (dla Anny z Lubomirskich Rzewuskiej
i Wacława Hieronima Sierakowskiego) 90 .
Działalność edytorska
W kręgu Biblioteki Załuskich przekazywano sobie źródła i informacje
potrzebne do opracowania książek; pomagano w znalezieniu nakładcy
i drukarza; udzielano sobie wzajemnie pomocy edytorskiej (przygotowanie
tekstu do druku, zrobienie korekty), doglądano druku książek napisanych
przez znanych sobie ludzi nauki; pośredniczono w rozprowadza-
90
Zob. korespondencja J.A. Załuskiego znajdująca się. w Bibl. Nar.
4 — J. Kozłowski, Szkice
49