SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

nych ksiąg najrzadszych Bibliotece publicznej ex sua privatissima biblioteca
oneż restituendo [dalej słowa przekreślone: co wszystko WPana nic
kosztować nie będzie], ażebyś Generalny katalog ksiąg przez siebie spisany
oddal Bibliotece, która się obowiąże tenże katalog swoim kosztem
drukować kazać w swojej drukarni pod oczyma WPana in Eius solatium
et Emolumentum.
To wszystko WPana nic kosztować nie będzie, tylko jeden podpis na
donacją ksiąg, jak ja formularz do tej transakcji przyszłe ja zaś obligabor
dług IPana Ryokura za WPana zapłacić i kwit in personam Jego
otrzymać, tudziesz [!] kilkanaście tysięcy zostawić w gotowiźnie pro
expensis papieru i druku catalogis autorów polskich, co jest kapitał nie
bagatella, i za niego [słowo przekreślone: mogę] zawsze mogłoby się
tyle autores Classicos et in Bibliotecis publicis pernecessarios dokupić,
żebym się bez WPana ksiąg obejść mógł, ut plurimum mniej potrzebnych,
sans choix skupowanych, w różnych językach osobliwie niemieckim
narzuconych, które plus obsunt quam prosunt honorowi i pożytkowi
publicznej Biblioteki, bo nie tak jej, jako tandety są godniejsze.
Arridebit ten projekt — to się in facto najprędzej niech wypełni,
non arridebit — to Ja za dekretem propter mean securitatem zapłacę
P. Ryokurowi, a przez transakcją osobną in publico. I co by było un
creppacuore dla mnie i też WPa[na] księgi w Bibliotece in hypotecam
przytrzymam, aż mi jej oddane będą pieniądze, i WPana od tejże Biblioteki
et a societate dawszy moje racje in publico cale amovebo, ażebym
się tandem aliquando mógł uspokoić, i tę kość niezgody, którą mi WPan
do gryzienia przez kilkanaście lat do zgryzienia podajesz mógł odrzucić,
ne a fori alterius, qui suus esse possum, bo ja dotąd mam sobie za najcięższy
bicz Boży za moje grzechy, że unde sperabam uvas degusty labruscas,
a jeszcze od własnego brata, który cokolwiek i mnie debet pro
hoc gustu litterario, w który WPana od 13 lat wieku Jego wprawiłem,
i w niego jako in capacissimum et preciosum vas prawie wlałem, sine
spe gratitudinis, bo ja otwarcie i zawsze candide WPan[a] dissimulationem
nunquam finaliter i zawsze nierzetelną skrytością ze mną od tylu
lat sobie postępujesz, czemu tandem trzeba koniec uczynić" 90 .
PROBLEMY PRAWNE KSIĄŻNICY
Kością niezgody między braćmi była m.in. sprawa prawnego zabezpieczenia
Książnicy. Załuscy mogli bądź ustanowić fundację kościelną
(której cel bywał zarówno kościelny, jak i świecki, ale zarząd znajdował
się w rękach duchownych), bądź świecką. Ustanawianie fundacji ko-
90
Państwowa Bibl. im. M.J. Sałtykowa-Szczednina w Leningradzie Archiv Załuskich
nr 291, mf. Bibl. Nar. nr 16003. „Projekt" — sądząc po jego podobieństwach
do innych listów Andrzeja Załuskiego do referendarza — został prawdopodobnie
napisany między latami 1747—1753.
128