Dejan Sulejmanov - Filozofija na pravoto (p. 909)

delumni. Toa povlekuva petkratna podelba na pravnite pravila: kako
na zapovedite taka i na zabranite. 1. Toa {to e celosno e dobro e zadol`itelna
dol`nost - toa traba da se pravi. 2. Toa {to e pove}e dobro
otkolku lo{o e prepora~livo i pofalno. 3. Toa ~ii izgledi se ednakvi,
kade {to ne se istaknuva ni dobroto ni zloto im e prepu{teno na
voljata na poedincite. Za ova o~ite na zakonot se nezainteresirani. 4.
Toa {to e celosno lo{o e celosno zabraneto. 5. Toa {to e prete`no
lo{o e kaznivo i neprepora~livo.
[to se odnesuva do razlikuvaweto na dobroto i zloto, vo Kuranot
veli deka treba da se pravi maruf (bukvalno = pristojnost) i da
se vozdr`uvame od munker (bukvalno = sram). Toj go smeta za dobro seto
ona {to kako takvo e priznaeno so me|usebna soglasnost na lu|eto i
kako takvo e potvrdeno so razumot na seriozni i zreli umovi. Za zlo se
smeta se {to od zdraviot razum e zabraneto. 78
- Spored Spinoza, koj }e si pretstavi deka e uni{teno ona {to
toj go mrazi, }e se raduva... Koj }e si pretstavi deka ona {to toj go mrazi
e ispolneto so taga }e se raduva, ako, naprotiv si pretstavi deka toa
e ispolneto so radost, }e se nata`i. 79 ...Ona ne{to {to si go pretstavuvame
deka i se sprotivstavuva na radosta ili deka vodi kon taga, se trudime
da go otstranime ili da go uni{time. 80 Ovie i sli~ni ~uvstva na
omraza se sveduvaat na zavist koja, zaradi toa, ne e ni{to drugo osven
samata omraza, dokolku se smeta deka go odreduva ~ovekot taka {to toj
se raduva na zloto na drugiot, naprotiv, deka taguva poradi negovoto
dobro. 81 Koj nekogo mrazi, }e se trudi da mu napravi zlo, osven ako ne
se pla{i od toa da ne proizleze pogolemo zlo za nego samiot. A naprotiv,
koj nekogo saka, }e se trudi spored istata zakonitost, da mu napravi
dobro. 82 Spored nego, dobroto i zloto ne ozna~uvaat ni{to pozitivno
vo ne{tata i toa nabquduvani po sebe i ne se ni{to drugo osven
na~ini na mislewe, ili poimi {to gi obrazuvame so toa {to gi sporeduvame
ne{tata edni so drugi. Za{to, edno isto ne{o mo`e vo isto
vreme da bide dobro ili zlo, a isto taka i ramnodu{no, na primer, muzikata
e dobro za melanholi~arot, a lo{o za nata`eniot ~ovek, za gluviot,
pak, ne e nitu dobra, nitu lo{a. Ako treba sepak da se opredelat
ovie poimi, pod dobro treba da se podrazbere ona za {to sigurno znaeme
deka e vo soglasnost so ~ovekovata priroda, {to zna~i - ona za {to
sigurno znaeme deka ni e korisno, a zlo ona {to i protivre~i, t.e. ona
za {to sigurno znaeme deka ne spre~uva da poseduvame nekoe dobro. 83
78
Hamidullah, M. Uvod u islam, Stare{instvo islamske zajednice, III izdanie,
Sarajevo, 1989. str. 135.
79
Spinoza B. Etika, \ur|a, Skopje, 2010, str. 88.
80
Ibid, str. 90.
81
Ibid, str. 89.
82
Ibid, str. 93.
83
Ibid, str. 117-108.
111