Dejan Sulejmanov - Filozofija na pravoto (p. 909)

deluva spored celite. Toj ne prezema ni{to {to za nego nema nekoja
cel. Celta, me|utoa, voop{to zemeno ne e ni{to drugo, tuku edna voleva
pretstava koja ne treba da ostane samo pretstava, odnosno misla i
koja zaradi toa ja realiziram, t.e. ja ostvaruvam so pomo{ na oradijata
na moeto telo. 1358
Interesot 1359 sam po sebe e pottiknuva~ na stravot i nade`ta.
Site egzogeni faktori imaat kauzalno zna~ewe za razvivawe na stravot
i nade`ta i na toj na~in bitno go opredeluvaat povedenieto na poedinecot
vo nasoka da se usoglasat potrebite (korisnoto) so sre}ata.
Nesoodvetnata pofalba i prekor, nagrada i kazna 1360 se dopolnitelni
egzogeni faktori na nepravednoto povedenie. Endogenite faktori
pak, imaat kauzalno ili deterministi~ko zna~ewe za razvivaweto na
religija, ne bi imal bogovi. Religijata ja ima ~ove~kata sre}a za svoja cel i
~ovekot gi obo`ava bogovite i im se moli samo zatoa za tie da im gi ispolnat
negovite `elbi, za so nivna pomo{ da stane sre}en. Molete, stoi vo Biblijata
i }e vi se dade. Koj moli toj i izmoluva. Koj e toj me|u vas lu|eto koj na
sinot {to moli za leb }e mu pru`i kamen? Duri i vie koi ste taka siroti mo-
`ete na svoite deca da im daruvate ubavi podaroci, a kolku li toga{ tatkoto
na neboto mo`e da im pru`i na onie koi go molat... Bogot zna~i se zamisluva
kako su{testvo koe ispolnuva `elbi i gi ispolnuva `elbite. ^ovekot se
moli za da bide nagraden so dobra, za da se izbavi od opasnosti, nesre}i i site
nevolji. 1357 Da se `ivee bez bog veli eden angliski teolog, Kadvori, zna~i da
se `ivee bez nade`. Foerbah, L. Predavanja o su{tini religije, str. 234-236 i 240.
1358
Ibid, str. 162.
1359
Interesot e posakuvana cel, a celta e realiziran interes.
1360
Op{testvoto raspolaga so izvesna prinudna sila nad voljata na ~ovekot:
kako {to postoi fizi~ka mehanika koja ja prisiluva ma{inata, taka
postoi socijalna mehanika koja ja prisiluva ~ovekovata volja Ovaa socijalna
mehanika e istozna~na so u~eweto za polugite so ~ija pomo{ op{testvoto ja
razdvi`uva voljata zaradi svoi celi, ili nakratko, so polugite za socijalnoto
dvi`ewe. Postojat ~etri takvi polugi. Dve od niv za svoj motiv i pretpostavka
go imaat egoizmot (toa se niski ili egoisti~ni socijalni polugi) -
nagradata i prisilbata. Bez niv ne mo`e da se zamisli op{testveniot `ivot,
bez nagrada ne mo`e da se zamisli raspredelbata, a bez prisilba, pravoto i
dr`avata. Ottamu, tie pretstavuvaat elementarni pretpostavki na op{testvoto,
nu`ni dvi`e~ki sili koi nikade ne mora da nedostasuvaat nitu nedostasuvaat,
makar bile vo sosema nerazviena ili zapu{teana sostojba. Nasproti
niv se nao|aat drugi dva razdvi`uva~i koi za svoj motiv i pretpostavka go
nemaat egoizmot, tuku tokmu sprotivnoto, negovoto negirawe i, so ogled na
toa {to ne deluva vo niskiot region na ~isto individualnite, tuku vo vi{iot
region na op{ti celi, gi narekuvam vi{i, ili bidej}i op{testvoto e izvor na
moralnosta, moralni ili eti~ki polugi na socijalnoto dvi`ewe. Toa se ~uvstvoto
na dol`nost i qubovta: od koi prvite se proza, a vtorite se poezija na
moralniot duh. Jering, R, Ciq u pravu, str. 55.
722