Dejan Sulejmanov - Filozofija na pravoto (p. 909)

Kant {to se odnesuva na krivi~nata pravda. Toa nesomneno e nu`no,
ako od ni{to drugo, toga{ barem poradi razotkrivawe na brojnite
kalkulacii koi vo literaturata se pravat vo obidot so sokrivawe na
odelni pausi od negoviot trud da se opravda negovoto sfa}awe za retributivnata
krivi~na pravda. Stanuva zbor za odelot "Za pravoto na
kaznuvawe i pomiluvawe" pomesten od Metafizika na moralot, za koj,
li~no smetam, deka mora da se prenese samo vo celost.
Krivi~noto pravo e pravo na zapovednikot sprema pot~inetiot
da go kazni so nekoja bolka poradi negoviot zlostor. Najvisokiot vo
dr`avata, zna~i ne mo`e da bide kaznet, tuku samo da se otrgne od negovata
vlast. - Onoj prestap na eden zakon koj storitelot go pravi nesposoben
da bide dr`avjanin se narekuva naprosto zlostor (crimen), me-
|utoa i javen zlostor (crimen publicum): ottamu onoj prviot (privatniot
zlostor) se izveduva pred gra|anskata, a ovoj vtoriot pred krivi~nata
pravda. - Pronevera, t.e. zatajuvawe na pari ili stoka povereni za promet,
izmama pri kupuvawe i prodavawe na o~igled na drug se privatni
zlostorstva. Nasproti toa: praveweto la`ni pari ili la`ni menici,
kra`bata i razbojni{tvoto i sl. se javni zlostorstva, za{to so toa se
zagrozuva ne samo nekoe oddelno lice, tuku i zaednicata. - Tie bi mo`ele
da se podelat na zlostorstva od podol karakter (indolist abiectae) i
zlostorstva od nasilni~ki karakter (indolis violentae).
Sudskata kazna (poena forensis) koja e razli~na od prirodnata
(poena naturalis), so koja porokot samiot sebesi se kaznuva i na koja zakonodavecot
voop{to ne se obyira, nikoga{ ne mo`e da se izre~e samo
kako sredstvo za da se unapredi nekoe drugo dobro, za samiot zlostornik
ili za gra|anskoto op{testvo, tuku sekoga{ mora da bide izre~ena
protiv nego za{to storil zlostorstvo: za{to so ~ovekot nikoga{ ne
mo`e da se postapuva samo kako so sredstvo za namerite na nekoj drug i
da se pome{a so predmetite na stvarnoto pravo, od {to go za{tituva
negovata prirodena li~nost, iako, i te kako, mo`e da bide osuden da ja
zagubi gra|anskata li~nost. Toj mora da se smeta za kazniv u{te pred i
da se pomisli na toa od taa kazna da se izvle~e nekoja korist za nego
samiot ili za negovite sogra|ani. Krivi~niot zakon e kategori~ki
imperativ i te{ko na onoj! koj }e se provle~e niz krivulestite stazi
na naukata za sre}ata da pronajde ne{to, {to so prednost {to vetuva,
}e go oslobodi od kaznata ili i samo od eden od nejzinite stepeni
spored farisejskoto na~elo: "podobro e eden ~ovek da umre otkolku da
propadne celiot narod," za{to ako propadne pravdata toga{ pove}e
nema nikakva vrednost lu|eto da `iveeat na zemjata. - Toga{, {to da se
misli za predlogot: na nekoj zlostornik osuden na smrt da mu se
po{tedi `ivotot, ako bi se soglasil vrz nego da se vr{at opasni
eksperimenti, i bi bil tolku sre}en dobro da pomine, za so toa lekartite
da dobijat edna nova pouka korisna za zaednicata? Sudot so
prezir bi go odbil medicinskiot kolegium koj bi napravil takov pre-
484