Dejan Sulejmanov - Filozofija na pravoto (p. 909)

kolektivna kazna (Bitie, 34:1). Prvoto prekr{uvawe na laviratot se
slu~ilo strana na Onan (Bitie, 38), prvata prostitucija od strana na
Tamara. (Bitie, 38:12). Od toa vreme datiraat i prvata proda`ba na
brat vo robstvo (Bitie, 37:27), i prvata kra`ba. (Izlez, 3:22), no i
prviot obid za genocid. (Izlez, 1:13). Prviot kriminal so "dr`avno
zemji{te" e napraven koga gospod mu podari ogromna zemja na Avram
(od rekata vo Egipet do rekata Eufrat), a za vozvrat ja pobara samo:
trigodi{na junica, trigodi{na koza, trigodi{en oven, grlica i
gulap~e (Bitie, 15:9). [to e ova ako ne kriminal kogasekoj mo`e da
zabele`i deka se raboti za `rtva {to e premnogu mala kako otkupnina
vo odnos na tolkavo zemji{te. Toa mo`e da se doka`e i so najobi~na
sporedba so obemot na `rtvite po nekoi drugi povodi, na primer, so
`rtvata za dela od nebre`nost ili so sekojdnevnite `rtvi. Vpro~em
potsetete se na carot Solomon, koj prinese na `rtva 22.000 goveda,
120.000 ovci za da se osveti gospodoviot dom (Vtora kniga letopisi,
7:5). Pravdata bara srazmernost, zarem ne!
Evrejskata religija (Star zavet) istovremeno e i pozitivna
op{testvena norma - ona {to denes bi go narekle pravo. Taa go opfa}a
celiot ~ovek, reagira na negovite `ivotni manifestacii. Spored nea,
ne e dovolno samo da veruva{ i da vr{i{ opredeleni obredi, tuku treba
da se jadat samo opredeleni jadewa, da se odnesuva sprema `enata i
decata na opredelen na~in, da se ima opredelen odnos sprema sekoj
~len na evrejskata zaednica. Taa zna~i propi{uva ne samo odnos sprema
vi{ite sili, tuku i povedenie na ~ovekot, osobeno negovo povedenie
vo op{testvoto. 410 Jahva, bogot na Evreite, ne samo {to e izvi{en
nad lu|eto "svet," tuku e i strog "bog-ramnitel," kako {to ponekoga{
go narekuva Mojsievoto petokni`ie. Toj kaznuva spored odnapred opredeleni
merila. No, ovaa negova osobina koja be{e kritikuvana od podocne`noto
hristijanstvo i nekoi sekti izniknati od ranoto hristijanstvo,
zna~i napredok sprema gr~kite bogovi ili paganskite bogovi
voop{to koi se mo}ni no "milostivi" - mo`e da se stekne nivnata naklonost
so `rtvi, molitvi, misterii i sl. Ovaa osobina na Jehova - pokraj
`rtvi da bara i dela - osobeno ja naglasuvaa prorocite. Me|utoa,
podocna prorocite (zapo~nuvaj}i od Mihej) pokraj negovata strogost i
pravednost ja naglasuvat i "milosta" na Jehova, negovata `elba da prostuva.
Toa se postignuva so dobri dela koi poteknuvaat od dobri nameri,
a ne so formalni obredi kako {to be{e slu~aj kaj veruvawata vo
gr~kite i paganskite bogovi. 411
410
Gams, A. Biblija u svetlu dru{tvenih borbi, Beograd, 1970, str. 34.
411
Ibid. str. 34-35.
251