Dejan Sulejmanov - Filozofija na pravoto (p. 909)

- Spored Uspenski, idejata za moralnosta e povrzana so idejata
za dobrite i lo{ite postapki. Idejata za dobroto i zloto, me|utoa,
otsegoga{ bila razli~na za razli~ni lu|e, sekoga{ e subjektivna vo
~ovekot broj eden, broj dva i broj tri i vrzana e samo za daden moment i
dadena situacija. Subjektivniot ~ovek ne mo`e da ima op{t poim za
dobroto i zloto. Za subjektivniot ~ovek zloto e seto ona {to e sprotivno
na negovite `elbi i interesi, odnosno na negovito poim na dobroto.
Mo`e da se ka`e deka za subjektivniot ~ovek zloto voopo{to
ne postoi, tuku deka postojat samo razli~ni sfa}awa na dobroto. Nikoj
nikoga{ namerno ne pravi ni{to vo interes na zloto, vo ime na
zloto. Sekoj postapuva vo interes na dobroto, onaka kako {to toj go
sfa}a. Lu|eto, zna~i me|useno se davat, se kolat i ubivaat vo interes
na dobroto. Pri~inata e ista, ~ovekovoto neznaewe i dlabokiot son vo
koj `iveaat lu|eto. Toa e tolku o~igledno {to ponekoga{ izgeda duri
~udno {to lu|eto za toa nikoga{ ne razmisluvale. Ostanuva me|utoa
faktot deka toa neuspevaat da go sfatat i deka sekoj smeta deka negovoto
dobro e edinstvenoto dobro, dodeka seto ostanato e zlo. Naivno e
beskorisno da se nadevame deka lu|eto koga i da e toa }e go sfatat i
deka }e razvijat nekoja op{ta i identi~na ideja za dobroto.
Me|utoa, zarem dobroto i zloto ne postojat za sebe nezavisno od
~ovekot? Postojat, rekol Gurxiev, samo mnogu e daleku od nas i momentno
ne vredi duri i da probate toa da go razberete. Naprosto, da se zapra{ame
slednovo: edinstvena postojana ideja na dobroto i zloto koja
e mo`na za ~ovekot e povrzana so idejata za evolucijata, sekako ne na
mehani~kata evolucija, tuku so idejata na ~ovekoviot razvoj preku
svesnite usilbi, promenata na negovoto bitie, sozdavaweto na edinstvo
vo nego i formiraweto na postojanoto jas.
Postojana ideja za dobroto i zloto vo ~ovekot mo`e da se formira
samo vo vrska so potojana cel i postojanoto razbirawe. Ako ~ovek
sfa}a deka spie i saka da se razbudi, toga{ seto ona {to mu pomaga
da se razbudi }e bide dobro, dodeka se {to go popre~uva, se {to go prodol`uva
negoviot son }e bide zlo. Na sosema ist na~in }e sfati i {to
e dobro i zlo za drugite lu|e. Ona {to im pomaga da se razbudat e dobro,
ona {to vo toa gi spre~uva e zlo. No toa e taka samo za onie koi
sakat da se razbudat, t.e. za onie koi sfa}aat deka spijat. Onie koi ne
sfa}aat deka spijat i koi ne mo`at da sakaa da se razbudat, ne mo`at
ni da go razerat dobroto i zloto. A ottamu {to mnozinstvoto lu|e ne
sfa}a i nikoga{ nema da sfati deka spie, za niv vsu{nost i ne postoi
dobro i zlo.
Ova mu protivre~i na op{toprifatenite idei. Lu|eto naviknale
da mislat deka dobroto i zloto za sekogo mora da bide isto, a pred
se deka dobroto i zloto za sekogo postojat. Vo stvarnosta, dobroto i
zloto postojat samo za malubrojni, za onie koi imaat odredena cel i
114