Dejan Sulejmanov - Filozofija na pravoto (p. 909)

telite i drugite bliski i da ne im se pomaga na nemo}nite (i {to e
u{te ponepravedno - da se iskoristuva nemo}ta na drug za stvarna ili
bo`emna li~na ili zaedni~ka korist); da se kaznuva neviniot; nekoj
sekoga{ da bide kaznuvan, duri i za najbezlobni prekr{oci, a drug nikoga{
duri i za najte{ki krivi~ni dela, 1228 ili, zgora na toa - da se
kaznuva za storeno dobro kako i da se nagraduva za storeno zlo (da se
ocrnuva dobroto, a da se veli~i zloto); da se izbira polo{oto namesto
podobro ili pogrdoto odo{to poubavoto (grda maksima od na{ata stvarnost
- "Bez sî, ili bez sekogo se mo`e"); da se prodava popskata i
funkcionerska demagogija (edno da se propoveda, a drugo da se raboti -
"Ne gledaj {to pravam, slu{aj {to zboruvam"); 1229 nakoj da ~eka, a drug
brzo i preku red sekade da se protnuva; da ne se ispolni dogovorenoto
ili vetenoto (kr{ewe na doverbata); da se bara od drug toa {to ne e vo
sostojba da go dade ili ispolni, itn.
Vo ona {to lu|eto go karakteriziraat kako pravedno ili nepravedno
sekoga{ se nao|a nekoj zaedni~ki atribut ili zbir na takvi
atributi. Ovoj koncept poa|a od toa deka postoi nekoj kvalitet koj
obi~no im se pripi{uva na site vidovi povedenie koi vrz osnova na
op{toto i {iroko rasprostraneto mislewe se grupirani kako nepravedni.
Krajniot kriterium e op{tata korist, a poedine~nite kriteriumi
na pravdata koi se vo soglasnost so op{tata korist se opredeleni
moralni na~ela koi ja so~inuvaat obvrskata da se postapuva pravedno.
Tie odreduvaat {to e pravda: ne{to {to e ispravno na drug da mu se
pletiorum (Pomponius) - Po priroda e pravedno nikoj da ne se zbogati na tu|a
smetka.
1228
"Ne smeeme da go potcenuvame toa vo kolkava mera tokmu samiot
prizor na sudskite i izvr{nite postapki go spre~uva zlostornikot svojot
akt, vidot na svoeto dejstvie kako takvo da go po~ustvuva kako ne{to {to e za
osuda. Za{to toj to~no gleda deka istiot vid dejstvija se primenuvaat vo slu-
`ba na pravednosta, deka tie se odobruvaat i so mirna sovest se vr{at: zna~i
{piona`a, nadmudruvawe, potkup, stapici, seto policisko i obvinitelsko
umeewe protkaeno so lukavstva i podmetnuvawa, a potem i na~elno duri i so
strast opravdanoto grabawe, napastvuvawe, klevetewe, apsewe, ma~ewe, ubivawe
onaka kako {to toa se manifestira vo razli~nite vidovi kazni - zna~i
site dejstvija {to nivnite sudii nikako ne gi otfrlaat i ne gi osuduvaat kako
takvi, tuku samo toga{ koga se primenuvaat zaradi nekoi posebni celi. Ni~e,
F. Genealogija morala, Dereta, Beograd, 2003, str. 218-219.
1229
Vo ovaa smisla e celosno vo pravo Hobs koga veli: "Primerite koi
gi davaat vladetelite sî, i za onie koi tie primeri gi gledaat, otsekoga{
bile od pogolema va`nost kako merka za povedenieto odo{to samite zakoni.
Pa iako na{a dol`nost e da go pravime toa {to tie go zboruvaat, a ne toa {to
go pravat, taa dol`nost sepak nema da bide ispolneta se dodeka gospod ne mu
podari na ~ovekot nekoja isklu~itelna i natprirodna milost da se odnesuva
spored taa zapoved." Hobs, T. op. cit. str. 270.
655