Dejan Sulejmanov - Filozofija na pravoto (p. 909)

inata na ~ovekoviot vid. 976
Na lu|eto koi spored svojata su{tina mora da se stremat kon samoodr`uvawe
i kon svojata sre}a, neophodno im e iskustvo bez koe ne
mo`at da ja otkrijat vistinata. Spored toa iskustvo, gi narekuvame korisni
onie predmeti koi ni davaat postojana dobivka, a prijatni onie
koi ni davaat pomalku ili pove}e trajno zadovolstvo. Samata vistina
e predmet na na{ite `elbi samo zatoa {to ja smetame korisna, a se
pla{ime od nea {tom pretpostavime deka mo`e da ni na{teti. Vrz
svojata korisnost na vistinata ~ovekot gi zasnova svojata vrednost i
svoite prava. Korisnosta e zna~i proben kamen na site sistemi, na misleweto
i na postapkite na lu|eto. Taa e mera na po~ituvawe i qubov
koi i gi dol`ime na samata vistina. Najkorisnite vistini se najdostojni
za po~ituvawe. Nie gi narekuvame golemi vistini onie {to najpove}e
go interesiraat ~ovekoviot rod, a vistinite koi gi narekuvame
jalovi i koi gi prezirame se onie ~ija korisnost se ograni~uva na zabava
na nekolkumina ~ii idei, na~ini na ~uvstvuvawe i potrebine li-
~at na na{ite. 977 Nakratko, korisnosta treba da bide edinstvena mera
na ~ovekovite rasuduvawa. Da se bide korisen zna~i da se pridonese na
sre}ata na drugite lu|e, da se bide {teten zna~i da se pridonese kon
nivna nesre}a. Ako ~ovekot ja bara svojata sre}a vo sekoj moment na
svoeto postoewe, toga{ toj mo`e da go odobri samo ona {to mu sozdava
sre}a ili mu pu`a sredstva do nea da dojde. 978 A sre}ata na sekoj ~ovek e
sostavena spored negovata prirodna organizacija i okolnostite, navikite
i vistinitite ili la`ni idei koi vlijaele na negovata formacija.
Otamu, pak, {to taa organizacija i tie okolnosti ne se sekoga{
isti, ona {to e predmet na sakawe na eden mora na ist na~in da predizvika
ramnodu{nost kaj drug i nikoj ne mo`e da bide sudija vo ona {to
mo`e da pridonese za sre}ata na negoviot bli`en. Interes pak, se narekuva
predmetot za koj sekoj ~ovek spored svojot temperament i ideite
koi nemu mu se svojstveni go vrzuva svoeto dobro. Od nego stanuva jasno
deka interes e sekoga{ ona {to sekoj od nas go smeta nu`no za svojata
sre}a. 979 Od ova, isto taka, treba da se zaklu~i deka nitu eden ~ovek na
976
Holbah, P. Sistem prirode, Prosveta, Beograd, 1950, str. 495-496.
977
Ibid, str. 148.
978 Ibid, str. 204.
979
Vo su{tinata na ~ovekot e da se saka sebesi, da saka da se odr`i vo
`ivot i da bara na~ini svojata egzistencija da ja napravi sre}na. Taka interesot
ili zadovolstvoto da se bide sre}en e edinstvenata dvi`e~ka sila ne
negovoto deluvawe. Ibid, str. 206-207. Vo ovaa smisla Holbah go veli i slednoto:
Za da deluva na ~ovekot mu se nu`ni motivi i deluva dobro ili lo{o
samo za da ja postigne svojata sre}a. Toa {to toj sudi deka e negova sre}a e negoviot
interes. Ni{to toj ne pravi besplatno. Koga }e mu se skrati platata
za negovite korisni dela toj e prisilen ili da stane isto tolku lo{ kako i
drugite, ili da se naplati sam so svoite sopstveni race. Ibid, str. 212.
508