Dejan Sulejmanov - Filozofija na pravoto (p. 909)

va`i praviloto: Kade {to ima sila, nema pravda, tuku nemu sprotivnoto
pravilo: Samo tamu kade {to ima sila, mo`na e pravda. 1272 Istorija
vpro~em doka`a deka za pravda se borele samo malite i slabite,
za{to pravdata sekoga{ bila na stranata na silnite. 1273 Sekoe drugo
tvrdewe e ~ista utopija. Kako {to bez interes nema nikakvo dvi`ewe,
taka bez sila ne mo`e da se vospostavi ni pravda. Pravdata ne smee da
ostane bez sila (bez oru`je) protiv nepravdata. Pritoa, sosema e sfatlivo
oddeluvaweto na silata na dr`avnata vlast od pravdata, bidej}i
dr`avata naj~esto najdobro funkcionira spored formulata "Prost
narod silna dr`ava," no sosema pogre{no e misleweto deka pravdata e
mo`na bez sekakva sila. 1274 Naprotiv, pravdata e mo`na samo dokolku
zad nea stoi sila, 1275 no samo onaa vistinskata sila - silata na javnosta.
1272
Nema ~ovek {to ne veli - treba da se bori{ za pravda. Zo{to da se
boram? Za{to do nea ne mo`e da se dojde bez borba. Za{to taa naj~esto se iznuduva
so sila?
1273
Hristijanstvoto smeta deka bog praveden. za{to e silen. Kako
nekoj mo`e da vleze vo ku}a na silen i da mu ja ograbi poku}ninata ako najnapred
ne go vrze silniot (Matej, 12:29). Ottamu obi~nata moralna sevst se
dr`i do maksimata: Ako si silen ispravaj krivi drini (nepravdi). Ako ne si
silen nau~i da |i trpi{ nepravdite. Vo ovaa smisla mo`e da se tvrdi i toa
deka pravdata e nepristrasno op{testveno korisno povedenie koe za takvo go
smeta op{testvenata grupa koja ne gi donesuva zakonite, ili, pravda e povedenie
koe grupata koja ne poseduva neophodna sila da go sprovede svoeto mislewe
go smeta za osobenio dobro.
1274
Vo pravoto se ima merka, pa i prinudata! Nejzina merka, kako i
merka na pravoto voop{to, e pravdata. Prinudata mora da e pravedna, {to
zna~i mora da se koristi edinstveno za ispolnuvawe pravedni celi i vrz pravedna
osnova. Pravedna osnova na prinudata e odr`uvaweto na pravniot poredok
i primenata na pravoto, za{to toa e pretpostavka za ostvaruvawe na idejata
za pravda. Merkata na prinudata ja opredeluva principot na proporcionalnost:
taa treba da odgovata na te`inata na povreda na preavoto i na odgovornosta
na poedinecot za takvata povreda. Kambovski, V. op.cit. str. 266. [to
zna~at vakvite stojali{te ako ne celosna potvrda na izrekata: Kade {to ima
sila ima pravda. Da se tvrdi deka prinudata, a toa zna~i silata treba da e
pravedna e ednozna~no na tvrdeweto deka pravdata ne e mo`na bez silata, deka
silata e pravda, odnosno deka taa sila dokolku e kanalizirana e pravda.
1275
Prviot dokaz deka pravdata i silata ne mo`at edno bez drugo go
nao|ame vo knigata za Jov, 40:3-4. kade gospod na Jov, koj se `ali deka ne gi zaslu`il
negovata odmazda, mu veli: Saka{ li ti da go uni{ti{ mojot sud? saka{
li mene da me osudi{ za da se opravda{ sebesi. Dali ti ima{ muskuli
kako gospod? Grmi{ li so glasot kako toj? Vo Propovednik, 9:16, pi{uva deka
e podobra mudrosta, odo{to silata, me|utoa vo Knigata za Jov, gospod ne poka-
`uva nikakva mudrost tuku sila velej}i " Kade {to e stravot tamu e mudosta."
(Jov, 28:28). Vo Knigata za Jov toj e pretstaven kako nemoralen tiranin. Od
675