Dejan Sulejmanov - Filozofija na pravoto (p. 909)

Ciceron, preku besedite na Lucie Furije Fil (Lucius Furius Filus),
na kogo mu ja dava ulogata na Karnead 715 da ja napa|a pravdata, vo
svojata "Dr`ava" veli: "Zada~a na golemite lu|e (Hrisip, Platon i
Aristotel) be{e da ja radvi`at od son onaa doblest koja, ako taka
mo`e da se ka`e, e edinstvena, najplemenita, najdare`liva koja e rodena
pobrgu za dru|i odo{to za sebe, koja gi saka site drugi odo{to samata
sebesi i da ja postavat na bo`enski prestol vedna{ pokraj mudrosta.
Me|utoa, nivnata volja i re~itost gi sovlada predmetot za koj
govorea. Za{to koga stanuva zbor za pravoto, mo`eme da zboruvame
samo za pozitivnoto, no ne i za prirodnoto pravo. Za{to, koga bi postoelo
prirodnoto pravo, isto kako i toploto i ladnoto, gor~livoto i
slatkoto, pravednoto i nepravednoto bi bilo ednakvo za site. 716 Toa
me|utoa, ne e slu~aj, za{to ako bi sakal da gi opi{am razli~nite oblici
na (pozitivnoto) pravo, ustanovi, obi~ai i naviki, 717 }e poka`am, ne
samo deka se razlikuvaat od narod do narod, tuku deka i vo eden grad, pa
duri i vo na{iot, iljadnici pati se izmeneti. 718
So cel da se otvorat site pra{awa {to í odat vo prilog na nepravdata
za potem argumentirano da se pobijat, Ciceron se pra{uva:
Ako e dol`nost na pravedniot ~ovek, ako mu e svojstveno na sekoj ~o-
715
Spored skeptikot Karnead (214-129), osnova~ na novata akademija,
nepostoi nikakvo prirodno pravo, za{to site lu|e i ostanatite `ivi su{testva,
pod vodstvo na prirodata se stremat kon sopstvenata korist. Ottamu,
nema nikakva pravednost, a ako postoi kakva i da e pravednost taa e najgolema
ludost, za{to gri`ej}i se za tu|ite koristi si na{tetuva sebesi. Grocius, H.
De iure belli ac pacis (Prologomena). Prevod na Gotran, V. vo Filipobvi}, V. Filozofija
renesanse, Matica Hrvatska, Zagreb, 1956. str. 231.
716
Ciceron, Dr`ava, PLATΩ, Beograd, 2002, str. 96.
717
Taka, Taurite na Crnoto more, egipetskiot kral Busirida, Galite,
Karta|incite, `rtvuvaweto na lu|eto na besmrtnite bogovi go smetaa za pobo`en
i krajno bogougoden akt. @ivotnite pravila se tolku razli~ni taka {to
Kri~anite i Etolcite razbojni{tvoto go smetaat za ~esen akt. Spartancite
pak, tvrdele deka celata teritorija koja so kopje mo`at da ja dostignat e nivna.
Atinjanite duri javno se zakolnuvaa deka nivna cela e zemja {to ra|a
maslinki i `ito, dodeka Galite tvrdea deka zemjodelskite raboti se sramni,
pa zatoa naoru`ani go `neele `itoto. A nie "najpravednite lu|e" ne im dopu-
{tame na narodite preku Alpite da sadat maslinovi drvja i loza za na{ite
maslinovi poliwa i lozja da imaat pogolema cena. Koga toa go pravime, tvrdat
deka mudro pravime, me|utoa, ne pravedno. Ciceron, Dr`ava, PLATΩ, Beograd,
2002, str. 97.
718
Taka, na primer, sega onoj na{ tolkuva~ na zakonite Manilije zboruva
poinaku za pravata na `enite koga stanuva zbor za nasledstvoto, od ona
{to go govorel kako mlad za Vokonievijot zakon (Vokonieviot zakon od 169
ili 174 god. p.n.e. go ograni~uval pravoto na nasleduvawe, zabele{ka na preveduva~ot)
ne be{e donesen. Ibid, str. 97-98.
393