Dejan Sulejmanov - Filozofija na pravoto (p. 909)

pata. Ako etikata se zanimava so sakawata, toga{ taa i gi uslovuva so
vlijanieto na grupata. Zastapnikot na individualizmot projavuva
kratkovidost previduvaj}i go volevoto zadovoluvawe predizvikano od
pripadnosta na grupata. Uslovuvaweto na sakaweto so voljata na grupata
}e go smetame za korisno ako na grupata í dademe podr{ka, a {tetno
ako na grupata í se sprotivstavime. Me|utoa, morame da priznaeme
deka takvoto vlijanie grupata navistina vr{i. 1141
Ottamu, doa|ame do poslednoto pra{awe {to si go postavuva
Rajhenbah: kako e toga{ mo`no sakawata vo edna grupa da se preina~uvaat
i ograni~uvaat? Takvoto prilagoduvawe na potrebite na grupata,
veli toj, ~esto e ote`nato so privrzanosta na apsolutnata etika. Ako
na nekoj ~ovek mu e vleano vo glavata deka moralnite pravila se apsolutni
vistini toa vo mnogu }e go spre~uva tie pravila da gi otfrli,
pa mo`e da se slu~i vrz nego da ne deluva uslovuvaweto so vlijanieto
na grupata. Obratno, ako znae deka moralnite pravila se od voleva
priroda toj donekade }e bide podgotven svoite celi da gi izmeni koga
}e uvidi deka edinstveno na toj na~in mo`e da se soglasi so drugite
lu|e. Prilagoduvaweto na celite na eden ~ovek kon celite na drugite
lu|e e su{tina na op{testvenoto vospituvawe. Naivniot egoizam nao-
|a na otpor ako mu se sprotivstavuva na egozimot na drugite i egoistot
nabrzo }e otkrie deka podobro pominuva koga sorabotuva so grupata. 1142
Izmiruvaj}i gi barawata na op{testvoto i barawata na poedincite
op{testvenata sorabotka go zadovoluva ~ovekot mnogu podlabko odo-
{to negovoto tvrdoglavo odbivawe da se otka`e od negovite celi.
Taka ~ovekot vospitan na etikata da i pristapuva kako empirist polesno
}e mu se prilagodi na op{testvoto odo{to apsolutistot. So ova ne
podrazbiram deka empiristot e ~ovek koj lesno pravi kompromisi. Kolku
i da e volen od grupata da u~i, toj isto taka e podgotven da ja naso-
~i gurpata kon ostvaruvawe na svoite li~ni sakawa. Toj znae deka op{-
testveniot napredok ~esto treba da mu se pripi{e na istrajnosta na
poedincite koi bile posilni od grupata, pa postojano }e se obiduva
1141
Ibid, str. 291-292.
1142
Vo ovaa smisla ne mo`am, a da ne se potsetam od edna epizoda od
obi~nioit `ivot. Eden prijatel mi go postavi slednovo pra{awe: "Zamisli
odedna{ site lu|e na svetot da se skamenat, a samo ti da ostane{, neli toa bi
bila najgolema sre}a da stane{ sopstvenik na sî {to postoi, na site zgradi,
avtomobi, avioni, so eden zbor gospodar na sî? Mu rekov deka mo`am da go zamislam
prvoto no ne i vtoroto. I toga{ po~naa negovite otstapki: "Dobro de,
pokraj tebe da ostanat i tvoite bliski." Nemo`am da zamislam. "Dobro de,
barem i po eden va{ prijatel." Nemo`am da zamislam. "Ami, i eden, lekar,
eden avijati~ar i nekolkumina {to }e se gri`at za strujata, parnoto, vodata i
barem eden kelner koj koga }e odi{ na odmor, }e te slu`i dodeka ti le`i{ i
u`iva{." Toga{ go pra{av ne{to i jas: "A {to }e rabotam? "Dobro de, i
nabrzo se otka`a od idejata za skamenuvaweto.
592