Dejan Sulejmanov - Filozofija na pravoto (p. 909)

ni najnu`ni ne{ta. Celi nacii stenkaat vo nema{tija za da se zadovolat
strastite na nekolku vladeteli, na nekolku golemodostojnici koi
poni`uvaweto na nacijata ne gi pravi sre}ni. Nakratko, pod semo}niot
bog ~ija dobrina nema granici, zemjata sekade e narosena so solzite
na bedenici, a {to se odgovara na seto toa. Ladno ni se veli deka
"pati{tata gospodovi se nedosti`ni." Vo toj slu~aj bi pra{al so
kakvo pravo sakate za niv da umuvate. Vrz kakva osnova im prepi{uvate
izvesna doblest koja ne mo`ete da ja dosegnete. Kakva ideja si sozdavate
sebesi za pravdata koja nikoga{ ne li~i na ~ove~kata?
Ni se veli deka bo`jata pravda e vramnote`ena so negovata milost,
so negovoto milosrdie. Neli e toa otpovikuvawe na strogite pravila
na to~na i stroga pravda koja pravi nekomu da mu se prosti kaznata
koja toj ja zaslu`il? Kaj kralevite milosta e ili nasilstvo nad pravdata
ili ispravka na zakonot koj e premnogu strog. A zarem zakonite
na bog koj e beskrajno dobar, praveden i mudar mo`at da bidat premnogu
strogi, i ako toj navistina e nepromenliv mo`e li toj {to i da e vo
ovie zakoni da otpovika i za eden edinstven moment? Pa sepak, nie ja
odobruvame milosta kaj eden vladetel dodeka nejzinoto lesno davawe
ne stane {tetno za op{testvoto. Nie ja po~ituvame, za{to vo nea ja nagovestuva
~ove~nosta, blagosta, ~uvstvitelnosta i plemenita du{a, tie
osobinite koi kaj site gospodari pove}e gi sakame odo{to strogosta,
ne~uvstvitelnosta, nepopustlivosta. Vpro~em, ~ovekovite zakoni se
polni so nedostatoci: ~esto se preterano strogi, ne mo`at sekoga{ da
gi predvidat site okolnosti i site slu~ai i kaznite {to gi propi{uvaat
ne sekoga{ se pravedni i srazmerni na prestapite. Slu~ajot ne e
ist i so bo`jite zakoni za koi pretpostavuvame deka se sovr{eno pravedni
i mudri. Bo`jite zakoni mora da se tolku sovr{eni {to nikoga{
ne trpat nikakvi isklu~oci. Spored toa, bo`enstvoto nikoga{ od niv
ne mo`e ni{to da otpovika, a da ne ja povredi svojata nepromenliva
pravednost.
Idniot `ivot e izmislen za da se pokrie bo`jata pravda i za
bog da se opravda za zlostorstvata {to ~esto gi pravi vo ovoj svet so
svoite najgolemi mileni~iwa. Tamu, ni se veli, carot nebesen na svoite
izbranici }e ni dade nepromenliva blagosostojba koja {to im ja
skratil na Zemjata. Tamu toj }e gi obe{eti site onie {to gi saka, }e gi
obe{teti za minlivite nepravdi, za ta`nite isku{enija na koi gi podlo`il
na ovoj svet. Me|utoa, neli e bog vistinskiot tvorec na zloto
ili grevot koj go dopu{ta, dodeka mnogumina bi go spre~ile. I vo toj
slu~aj, mo`e li toj pravedno da gi kaznuva onie koi skrivile? 547 ...Dali
bi go narekle dobar, umen, praveden, milostiv, milosrden tatkoto koj
bi ja vooru`al rakata na nerazumno dete ~ija nevnimatelnost mu e poznata
so opasen ostar no` i koj bi go kaznil za celiot negov `ivot
zatoa {to deteto samoto sebesi bi se poseklo. Dali bi go narekuvale
547
Holbah, P. Sistem prirode, Prosveta, Beograd, 1950, str. 282-285.
317