Dejan Sulejmanov - Filozofija na pravoto (p. 909)

na instituciite na sistemot: demokratija, pluralizam itn. (socijalna
pravda). Glavnite podelba na problemite na pravdata sepak treba da se
pomesti vo sferite na individualnoto i grupnoto povedenie na ~ovekot
i ottamu da se tvrdi deka postoi:
1. pravda kako problem na opravduvawe na individualnoto povedenie
na ~ovekot (poedinecot) - komutativna pravda i,
2. pravdata kako problem na opravduvawe na postavenosta i deluvaweto
na dr`avata i nejzinite institucii - distributivna pravda.
Pritoa, so ovaa podelba ne se negira deka i vo prvata i vo vtorata
sfera na pravdata mo`e da se raboti za problem na procena na
odnesuvaweto (individualno ili institucionalno) kako od aspekt na
moralot, taka i od aspekt na pravoto i politikata. Toa so drugi zborovi
zna~i deka pravdata vo prv red treba da se posmatra kako komutativna
ili distributivna, i pritoa, bez razlika dali se posmatra vo ramkite
edeniot ili vo ramkite drugiot vid pravda, sekoga{ mo`e i treba
da se analiziraat kako nejzinite moraleni, taka i nejzinite pravni
i politi~ki aspekti.
1. PRAVDATA KAKO PROBLEM NA OPRAVDUVAWE NA
INDIVIDUALNOTO POVEDENIE NA ^OVEKOT - KOMUTATIVNA
PRAVDA
Kaj pravdata kako problem na opravduvawe na ispravnosta na
~ovekovoto povedenie, na povedenieto na poedinecot, na negovoto individualno
povedenie, se bara odgovor na pra{aweto: dali e ispravno
ili ne ispravno i ottamu dali mo`e da se oparavda opredeleno poedine~no
~ovekovo dejstvie: storuvawe ili propu{tawe. Ottamu, vo zavisnost
od toa dali negovoto povedenie mo`e ili ne mo`e da se opravda,
zboruvame za pravedno ili nepravedno povedenie, ili, iako poretko,
vo zavisnost od nositelot na takvoto povedenie, za praveden i nepraveden
~ovek - komutativna pravda.
Ovde ne stanuva zbor za pravdata kako problem na postavenosta
na ~ovekot, za{to vo toj slu~aj treba da raspravame za opravdanosta na
povedenieto bilo na prirodata bilo na gospod, vo zavisnost od toa
kogo go smetame za tvorec na ~ovekot. A toa se pra{awa od sferata na
prirodnite nauki i religijata.
Od pravdata kako problem na poedinecot ima potreba zaradi
negovo menuvawe so popravedna distribucija na nagradi i kazni koi se
nu`en uslov za obezbeduvawe na poispravno, a tia zna~i popravedno sega{no
i idno povedenie na poedinecot vo zaednicata. Ovde se pretpostavuva
deka poedincite se lo{i ili ne se dovolno dobri i ottamu ima
potreba od pravda (se pojavuva problemot od nedostig na pravda). Dokolku
poedincite se dobri nema potreba od pravda. Nakratko, komutativnata
pravda e streme` kon podobruvawe na nagradite i kaznite zaradi
podobro povedenie na poedinecot.
749