Dejan Sulejmanov - Filozofija na pravoto (p. 909)

vda. Taka, nie morame da ja povlekuvame taa razlika, me|utoa taa neprestano
se gubi ili povtorno se osvojuva. Ottamu, ne mo`e da postoi
nikakvo merilo za razlikuvawe na obvrskite na supererogacijata od
ostanatite obvrski. Za{to granicata sekojdnevno se pomestuva so sekoe
novo dobro. Objektite na milosrdie - decata, starite, nevrabotenite
- stanuvaat nositeli na prava." 1291 So toa tvrdewe i jas celosno se
soglasuvam.
Me|utoa, ona {to ovde e posebno interesesno e vtoroto pra{awe,
odnosno dali so prethodnoto tvrdewe se negira konstatacijata na
Mil spored koe za pravdata e va`na prisilbata. Li~no smetam deka
toa ne e slu~aj. Naprotiv, i natamu ostanuva zna~ajno stanovi{teto na
Mil deka nepravedno (neispravno) e ne{to za {to edno lice treba da
se kazni, a pravedno (ispravno) e ne{to na {to vredi da se navede (prisili).
Ova stanovi{te }e go proverime preku analiza na subjektivnite
moralni prava i dol`nosti.
Pravata koi podrazbiraat dol`nosti i se delat na pozitivni i
negativni prava. A eve za {to se podrazbira pod ovie poimi.
Negativno pravo: imam pravo na sloboda na govor, pravo na
glas, ili na ispovedawe na svojata religija (makar i mol~el, ne glasal
ili ne ispovedal nikakva religija: ~ovek so svoite prava ne mora da se
koristi). Toa zna~i barawe kon ostanatite: od niv treba da bidam osloboden
od site pre~ki vo tie oblasti, treba da bidam ostaven na mira
vo koristeweto na tie prava. Drugite ili vlasta treba da bidat spre~eni
da mi skratuvaat ne{to da pravam (nesmeat da me popre~uvaat vo
toa {to go pravam). Moeto u`ivawe na negativnite prava treba da se
za{titat od onie ~ija do`nost e da gi po~ituvaat, no toa ne go pravat.
Na pozitivnite prava im soodvetstvuvaat negativni dol`nosti: obvrski
za vozdr`uvawe od opredeleno dejstvie, pravila da ne im se na{etuva
na drugite (dol`nosti opredeleni ne{ta da ne se pravat).
Pozitivno pravo: imam pravo na plata nu`na za egzistencija
ili na medicinska nega. Toa zna~i barawe kon ostanatite: tie treba da
mi go obezbedat toa pravo. Drugite ili vlasta treba da bidat prisileni
da mi obezbedat nekoja usluga, imaat dol`nost da mi go obezbedat
toa na {to imam pravo. Moeto u`ivawe na pozitivnite prava treba,
ako e toa potrebno, da se obezbedat so prisilba. Na pozitivnite prava
im soodvetstvuvaat pozitivni dol`nosti: obvrski za prezemawe dejstvija
za obezbeduvawe na pravata na poedincite i nivna za{tita od
zabraneto postapuvawe, pravila na drugite (eventualno pod opredeleni
uslovi) da im se pomaga.
Nakratko, "~ovekot ima nekoe pravo sekoga{ koga drugite lu|e
treba da se spre~at da mu popre~uvaat ne{to da pravi ili da se prisilat
da mu obezbedat nekoja usluga." 1292
1291
Mabbot, D.J. str. 169.
1292
Ibid, str. 162 i 166.
693