Dejan Sulejmanov - Filozofija na pravoto (p. 909)

samo rezultati na istoriskoto isustvo, i deka nitu edno edinstveno
me|u niv na ~ovekot ne mu go proi{alo negovoto vrodeno i pravno ~uvstvo,
duri ni najednostavnite pravni vistini koi prividno se razbiraat
sami po sebe. Deka ne smee da se ubiva, da se vr{i grabe`, da se
krade, toa ~ovekot moral da go nau~i samo preku iskustvoto, samo toa
iskustvo moralo da go pou~i deka pri zaedni~kiot `ivot ne mo`e da
opstane: vo pravoto kako i vo sî drugo ~ove{tvoto mora{e da se opameti
duri otkako gi izgorelo prstite. Vo pogled na pravoto, prirodata
na ~ovekot vo `ivotniot pat ne mu dala nikakva druga oprema, osven
onaa koja i za site drugi granki na prakti~noto znaewe, i kako {to ne
go nau~ila da pravi konduri i obleka, da gradi ku}i i brodovi, taka ne
mu dala nitu upatstvo da vospostavi pravni ustanovi koi mu se potrebni.
Nakratko, pravoto e istoriski proizvod ne pomalku od zanetite,
brodogradbata, tehnikata. Kako {to prirodata ne mu ostavi na Adama
vo du{ata pretstava za lonecot za varawe, za brodot ili za nekoja parna
ma{ina, pa toj, kako {to toa bi trebalo da bide slu~aj so pravnite
idei so tekot na vremeto ottamu bez napor gi vadi, taka ne mu dala
nitu pretstava za sopstvenosta, za brakot, za zadol`itelnata sila na
dogovorite, za dr`avata. A ona {to va`i i za pravoto, pravnite ustanovi
i pravnite vistini, celosno va`i i za moralnite na~ela i za obi-
~aite, nakratko za celokupniot moralen svet. 1215
Ottamu, samo pravdata, kako, preku iskustvoto steknata doblest
mo`e da bide vo nu`na korelacija so pravoto. Pritoa, potrebno e da se
potsetime deka pravoto e normativna stvarnost koja se stremi da bide
vo soglasnost so pravdata. Taa vistina ja zagatna Ciceron so maksimata:
"Ratio in iure aequitas inregra" (Smislata na pravoto e celosna pravednost),
a ja dovr{i Radbruh so tvrdeweto deka pravoto e primena na
idejata na pravdata, ona {to te`nee da stane pravda, pravo e volja za
pravda ili obid da se ostvari pravdata, koja pak, od svoja strana pretstavuva
vrednosna kategorija. Pravdata pretstavuva vrednost koja slu-
`i kako kraen kriterium za vrednuvawe na povedenieto opredeleno so
pravoto kako pravedno (dobro - ispravno) ili kako nepravedno (lo{o -
neispravno). Ovoj kriterium se izvlekuva od pravdata kako sposobnost,
kako "karakteristi~na doblest na umniot ~ovek" 1216 {to vodi kon
op{ta korist.
1215
Jering, F. R. Ciq u pravu, CID Podgorica, 1998, str. 307. I natamu,
Sî u{te zad nas ne e daleku vremeto koga medicinata i prirodnite nauki
vo razli~nite procesi na raspa|awe na organskoto telo: gnoeweto, skapuvaweto,
previraweto, fa}aweto na trule`, odumiraweto itn. gledala procesi
koi doa|aat odvnatre (spontano). Vo me|uvreme naukata so pomo{ na mikroskopot
doka`a deka site tie procesi se predizvikani od nadvor so vnesuvawe
vo organizmot na gabi~ki i spori koi lebdat vo vozduhot i koi goloto oko ne
mo`e da gi zabele`i."
1216
Perelman, H, op. cit. str. 15.
642