Dejan Sulejmanov - Filozofija na pravoto (p. 909)

) ~ovekovite dejstvija relevantni vo ramkite na pravoto (pravna
pravda). Vo ovaa smisla, pravoto e sistem na na~ela otkrieni so
iskustvoto koi se razumno preto~eni vo zakon i vo sudski odluki so
koi poedine~nite interesi se doveduvaat vo soglasnost so interesite
na drugite (usoglasuvawe na poedine~nite so op{testvenite interesi)
zaradi odr`uvawe na zaedni~kiot `ivot na lu|eto. Pravdata, ovde e
sovr{eno pravo.
v) na dejstvijata (postapkite) na dr`avnata vlast (politi~ka
pravda)
g) na funkcioniraweto na instituciite na sistemot: demokratija,
pluralizam itn. (socijalna pravda).
Vo prodol`enie }e se obideme podrobno da |i razgledame nu`nite
elementi od koi e sintetiziran ovoj poim na pravdata.
1. PRAVDATA E VREDNOST
Vo filozofijata na prirodnoto pravo idejata na pravdata sekoga{
zazemala centralno mesto. Prirodnoto pravo osobeno istaknuva
deka vo na{ata svest `ivee ednostavna i o~igledna ideja na pravdata
koja e najvisok princip na pravoto nasproti moralot. Pravdata e specifi~na
ideja na pravoto. Taa se odr`uva vo pomal ili pogolem stepen
na jasnost ili distorzija vo celokupnoto pozitivno pravo i pretstavuva
merka na negovata ispravnost. Paralelno so ovaa ideja, posebno vo
postarata filozofija odi i druga spored koja pravdata e vrhovna seopfatna
doblest bez razlikuvawe me|u pravoto i morlot (Del Vekio).
Spored ova gledi{te pravdata ednostavno e izraz na qubovta sprema
dobroto, odnosno sprema gospod. Vo ovoj duh mora da se razbere besedata
na gorata: "Blaze si im na gladnite i `ednite za pravda, za{to }e
se nasitat." 1301
Spored Hesiod, najva`noto na~elo vrz koje se zasnova zdraviot
op{testven poredok e na~eloto na pravdata i strogata pravednost.
Me|u posledicite na pravedniot poredok (eudikija), spored Hesiod treba
da se pomesti slednovo. Na onie koi na strancite i na doma{nite
lu|e im sudat pravedno i nikoga{ ne gi gazat zakonot i pravdata dr`avata
im e edra i vo nea cvetaat gra|anite, imaat mir vo zemjata i so
svojot podmladok napreden `ivot i bogovite nikoga{ ne gi frlaat vo
vojna. Pravednite lu|e nikoga{ ne gi ma~at ni glad, nitu nesre}i, tie
si gi zavr{uvaat svoite raboti i prireduvaat gozbi, zemjata obemno im
donesuva leb, gorskite hrastovi `ir na svoite granki i p~eli vo stebloto,
tuka se i runksite ovci {to volnata ja vle~at po zemja, a `enite
napor da se pravi toa {to e ispravno, a naj~esto za ispravno se smeta toa {to
go misli i ~uvstvuva mnozinstvoto, toa {to e logi~no ili toa {to navleguva
vo neprirodnoto, misti~noto.
1301
Ros, A. Pravo i pravda, CID, Podgorica, 1996, str. 302.
697