Dejan Sulejmanov - Filozofija na pravoto (p. 909)

izvlekuvaj}i go objektot na resantimanot od racete na odmazdata ili
zamenuvaj}i ja odmazdata so borba protiv neprijatelite na mirot i poredokot
ili smisluvaj}i, predlagaj}i i vo izvesni okolnosti nametnuvaj}i
spogodbi, ili izesni ekvivalenti za o{tetuvaweto izdigaj}i
go do norma na koja od toj moment resantimanot edna{ zasekoga{ e upaten.
Me|utoa, najpresudnoto {to vrhovnata vlast go pravi i sproveduva
protiv nadmo}ta na omrazata i kivnosta, a taka postapuva {tom e dovolno
silna, e vospostavuvaweto na zakon, imperativno objasnuvawe {to
voop{to }e se smeta za dopu{teno i pravedno, a {to zabraneto i nepravedno.
Otkako }e gi vospostavi zakonite, sprema drskite i samovolnite
postapki na gra|anite ili celata grupa taa se odnesuva kako
sprema ogre{uvawata kon zakonot, kako sprema bunt protiv samata
vrhovna vlast, pa ~uvstvata na svoite pot~ineti gi odvra}a od neposrednata
{teta storena so takvite ogre{uvawa i so toa trajno go postignuva
sprotivnoto od ona kon {to se stremi sekoja odmazda koja isklu-
~ivo se dr`i do stanovi{teto na ~ovekot: od toj moment (iako, kako
{to ve}e napomenav, sosema na krajot) okoto se osposobuva za se pobezli~na
procena na aktot, duri i okoto na o{teteniot ~ovek. Spored toa
"pravdata" i "nepravata" postojat duri po vospostavuvaweto na zakonot
(a ne kako {to bi sakal Diring, po aktot na nasilstvoto). 946
IX UTILIRATISTI^KA PRIRODNOPRAVNA KONCEPCIJA
Sored utilitaristi~kata koncepcija, koja {to mene mi e najbliska,
pravdata pretstavuva posebna vrednost, koja poteknuva od ~uvstvoto
za op{ta korist (op{to dobro, op{t interes). So drugi zborovi,
pravdata nema smisla i vrednost, ako nema cel, ako so nejzina pomo{
ne se obezbeduva op{ta korist, op{tiot interes, sre}a. Ova sfa}awe
koe poteknuva od Epikur, a koe go vidovme kaj Hobs 947 i Lok e prisutno
i kaj Dejvid Hjum (1711 - 1776), 948 kaj francuskite materijalisti od
946
Ibid, str. 212-214.
947
Ovde treba da se ima vo vid negoviot ispraven stav deka kaj `ivotnite
koi isto taka `iveeat vo zaednica (mravki, p~eli) op{toto dobro ne se
razlikuva od li~noto dobro i so ogled na toa {to tie po priroda se stremat
kon poedine~noto dobro, so toa pribavuvaat op{ta korist. Me|utoa ~ovekot
koj u`iva da se sporeduva so drugite, u`iva samo vo toa da gi nadminuva drugite
i ottamu, me|u drugoto, toj ne mo`e da `ivee vo zaednica bez prisilba od
strana na dr`avata. Vidi: Hobs, T. op. cit. Glava XVII.
948
Negovi glavni dela se: Rasprava za ~ovekovata priroda (Treatise of
Human Nature), Za razumot (Of the Understanding) - podocna preraboteno vo
Rasprava za ~ovekoviot razum (Enquiry concerning Human Understanding, 1748),
Za strastite (Of the Passions, 1739), Za moralot (Of Morales, 1940), Rasprava za
moralot, politikata i literaturata (Essays moral, political and literary), Prirodna
istorija na religijata (Natural History of Religion, 1757), Dijalozi za pri-
495