Bekijk hoofdstuk 1 - Educatheek.nl

trouwden met hun niet-joodse geliefde, gingen op transport naar
kamp Amersfoort. Twintig joodse vrouwen die nog gauw even
met hun niet-joodse aanbidder en aanbedene trouwden, naar
Ravensbrück.
Op 3 mei 1942 was het zover. Alle Volljuden (dat waren mensen
met drie of vier joodse grootouders volgens de nazi’s en hun
Neurenberger wetten), waren van nu af verplicht om buitenshuis
een gele ster te dragen. Dat gold niet voor kinderen die jonger
waren dan zes jaar.
Geel, al sinds eeuwen de kleur van de vernedering. En als het
nou de mooie zonnige kleur geel was van Chaja’s frambozen, de
kleur waar papa zo van hield, nee, ze hadden de kille kleur van
bedorven citroenen. Het bevel kwam van Aus der Fünten. De
lapjes stof met vier sterren (want vier per jood) werden op last
van de bezetter door de Joodse Raad gedistribueerd. Dat wil zeggen,
je moest ervoor betalen en er een van je schaarse textielbonnen
voor inleveren. Voor de distributie over het hele land kreeg
de Raad maar een paar dagen de tijd. Het lukte en dat was op
zichzelf een knap staaltje. Maar ook bij deze anti-joodse maatregel
werden de Duitsers ijverig geholpen door de Joodse Raad.
Een aantal leden van de Raad was het er niet mee eens, maar de
meerderheid raadde aan om te gehoorzamen en ze verklaarden
dat zij persoonlijk de ster met trots zouden dragen.
Opspelden was niet goed genoeg, je moest de dingen op je
kleren vastnaaien. En ook op die van je kinderen boven de zes.
Verplicht aan de linkerkant. Kinderen van gemengd gehuwden
hoefden in die begintijd nog geen ster te dragen.
Chaja zat op schoot bij Tsinegolde toen ze zou gaan naaien.
Naomi, die al zowat elf was, had toestemming gekregen om bij
Jet thuis samen hun huiswerk voor de volgende dag te leren. Hadas
studeerde in de muziekkamer viool. Ze kreeg sinds haar hersenschudding,
voor troost dat ze niet mocht leren fietsen, twee
keer in de week vioolles van Tsinegolde. Ze studeerde iedere dag
zelfstandig een kwartier. Meestal met plezier, maar, zoals dat
gaat, ook weer niet altijd. Chaja vond natuurlijk dat ze te kort
136
De man van Tsinegolde Binnenwerk.indd 136 27-02-13 10:30