Bekijk hoofdstuk 1 - Educatheek.nl

ontsteken... ik heb er mijn verstand bij nodig om niet de straat op te
lopen en de eerste de beste (Duitser) op zijn gezicht te slaan – sprak
hij zoals je dat van een Groninger verwacht, uiterlijk beheerst.
Maar de inhoud van zijn rede loog er niet om. Er volgde dan
ook een daverend applaus. De toehoorders zetten spontaan het
Wilhelmus in met extra decibels voor de bede om de tirannie te
verdrijven. André Koch, één van de studenten, was van mening
dat de tekst van de rede absoluut verbreid diende te worden. Er
bestonden nog geen kopieermachines. Met hulp van een aantal
studenten (van wie de helft amper kon typen) slaagde hij erin,
nog diezelfde dag vijftig exemplaren te maken, en wie de tekst
in handen kreeg, maakte daar zelf ook weer kopieën van. Het
resultaat was dat er al spoedig honderden exemplaren in omloop
waren. Afzender: St. Nicolaas.
Cleveringa noemde in die openbare rede voorzichtigheidshalve
eventuele studentenstakingen een nutteloze dwaasheid. Maar de
studenten wisten heel goed dat hij er juist een groot voorstander
van was. Het is dan ook terecht dat Cleveringa als de grote
aanmoediger wordt beschouwd van de staking die nog diezelfde
middag van de 26 ste november gaande was. De studenten deden
massaal mee. Rector magnificus Byvanck echter probeerde gedaan
te krijgen dat iedereen weer aan de slag ging. Hij had ook, als een
van de weinige collega’s, verstek laten gaan bij Cleveringa’s rede.
De reactie van de Duitsers op de staking was natuurlijk dat na
de Delftse Technische Hogeschool, nu ook de Leidse Universiteit
werd gesloten.
In andere universiteiten werden ook protesttoespraken gehouden.
In Utrecht sprak professor Victor Koningsberger, die
zijn toespraak na afloop op de katheder liet liggen met de woorden:
wie mij bij de Duitsers wil aangeven, vindt hier de tekst. In
Amsterdam sprak professor Isaak Kisch, zelf jood, en dus slachtoffer
van de Duitse maatregel. Hij besloot zijn betoog met de
woorden: Wanneer straks de morele en sociale waarden van dit gemenebest
in uw handen liggen, zal ik u niet kunnen bijstaan (...) ik
moge u ten afscheidsgroet toeroepen de woorden uit het Oude Boek:
‘Weest sterk en standvastig.’
93
De man van Tsinegolde Binnenwerk.indd 93 27-02-13 10:30