Bekijk hoofdstuk 1 - Educatheek.nl

tijd van leven had gehad om ook haar jongste seksueel voor te
lichten.) Maar later, toen hun eigen gezinnen aan het ontstaan
waren, dachten ze er alledrie vaak aan als ze zelf eens een paar
logeetjes hadden, al was het maar voor twee nachten.
Oncle Sacha leerde ze fietsen en zwemmen. Nou ja, Naomi
had al een keer met goed succes gefietst, Hadas met kwalijk succes.
Ze kregen ieder een beeldig zwempak, geen afdankertjes, nee
gloednieuw. De allermooiste die te koop waren. Donkergroen,
donkerblauw en lichtblauw. Blauw, de lievelingskleur van Tsinegolde,
herinnerde tante Gerdien zich, donkergroen haar eigen
lievelingskleur.
Ze kregen iedere dag op iedere boterham boter, en op iedere
boterham beleg, de ene dag pindakaas en hagelslag, de andere
dag marmite en hagelslag. Zo was het regime in het Eindhovense
gezin Dobrowitz: gezond (naar de maatstaf van Gerdiens
voedingsmiddelenkennis), daar ging het om, en als het ook nog
lekker kon, was dat mooi meegenomen.
In september kwam Berthe Gomez terug. Dat was een wonder.
En ook haar zusje Heleen en Heleens man Dries en hun zoontje
Jaap. Ze behoorden tot de weinigen. De Russen hadden het kamp
Theresienstadt bevrijd. Voor hen net op tijd. Als de bevrijders een
paar dagen later waren gekomen, zouden alle nog overgebleven
gevangenen hals over kop toch nog naar Auschwitz zijn gestuurd
en aldaar vergast. De bevrijden waren eerst een aantal maanden
in Zwitserland opgevangen. Toch nog naar het beloofde Zwitserland,
had Berthe met een verdrietige glimlach opgemerkt.
Het vervolgens terugkomen in Nederland was voor de overlevenden
van de kampen, die daar natuurlijk zo hartstochtelijk
naar hadden uitgezien, in veel gevallen een bittere deceptie. Om
te beginnen was ieder van hen dierbaren kwijtgeraakt. Het normale
was: al hun dierbaren. Voor sommigen was er nog een neef
in Amerika, of een oude schoolvriendin in Zweden. Als iemand
tegen Berthe over de kampen begon, kapte ze het gesprek gewoonlijk
af met: ‘Ik ben de koning te rijk. Ik heb een zusje, een
zwager, een schat van een neefje.’ De overlevenden hadden zulke
293
De man van Tsinegolde Binnenwerk.indd 293 27-02-13 10:30