Müstəqillik dövründə Azərbaycan-Türkiyə əlaqələrinin kulturoloji ...

46
__________Milli Kitabxana__________
vəzifəsini icra edən Əhməd Muxtara nota göndərərək xarici
siyasət rəhbərlərinin işdən ayrılmasının qətiyyən yolverilməz
olduğunu deyərək danışıqların Bakıda deyil, Moskvada
keçirilməsini təklif edərək türk nümayəndə heyəti üçün Ermənistan
və Novorossiysk üzərindən daimi əlaqə yaradılacağını
bildirdi. Rusiya diplomatiyası konfransa Azərbaycan və Ermənistanı
qatmaqla həm onların xarici siyasətini öz əlində cəmləşdirmək
və Türkiyəyə qarşı qoymaq, həm də gələcəkdə
Güney Qafqazdakı niyyətlərini həyata keçirtmək üçün zəmin
yaratmağa çalışırdı.
Konfransda azərbaycanlı və erməni nümayəndələrinin iştirak
etməsinə Türkiyə və Azərbaycan diplomatiyası necə (5, s.
136) münasibət göstərdi? 1921-ci il fevralın 26-da B.Şahtaxtinski
Moskvadan M.Hüseynova yazırdı: “Türklərlə Azərbaycan
arasında müqavilə Bakıda məxsusi bağlanacaqdır. Türklər
konfransda Azərbaycan və Ermənistan nümayəndələrinin iştirak
etməsini istəmirlər. Bildirirlər ki, onlarla Azərbaycan arasında
qətiyyən heç bir mübahisəli məsələ yoxdur. Azərbaycanla
müqavilə xüsusi bağlanacaqdır. Ermənistan nümayəndəsinin
iştirakına qarşı ona görə çıxırlar ki, onlar Aleksandropol müqaviləsini
qüvvədə hesab edirlər və ondan imtina etmək istəmirlər.
Rusiya isə bizimlə ayrıca müqavilə bağlanmasının əleyhinədir.
O, əvvəlcə Azərbaycanın, sonra isə Ermənistanın nümayəndələrini
konfransa salmaq istəyir. Mən şəxsən konfransda
Azərbaycanın iştirakının əleyhinəyəm. Çünki mən orada heç nə
haqqında qətiyyətli danışa bilmərəm. Xırda şeylərdə türklərin
əleyhinə getmək bizə sərf etmir. Məhz mən onların üzərində
təsirə malikəm. Məni Anadoluda çoxlu kombinasiyalar gözləyirəm
və Azərbaycana heç bir aidiyyatı olmayan məsələlər
barədə türklərə qarşı konfransda çıxış etsəm, bütün bunların
hamısını itirə bilərəm. Rusiya türklərlə danışıqları dostluq və
qardaşlıq haqqında aparır, ittifaq haqqında aparmır”.
Rusiya ilə danışıqlar aparmaq üçün 1921-ci ilin fevralında
Moskvaya gedərkən türklər Azərbaycan, Gürcüstan, sonra