Zeszyt naukowy - całość - Wydział ZarzÄ dzania i Ekonomiki Usług

128 Władysław Wojan, Agnieszka Wysocka
1. Teoretyczne aspekty czasu w transporcie
Czas jest integralnym czynnikiem procesu transportowego. Jak zauważa
I. Tarski 1 , poszczególne czynności procesu transportowego wymagają ich zorganizowania,
nakładów, technologii. Wszystkim komponentom poświęca się
określony czas na wykonywanie poszczególnych czynności, faz procesu. Definicję
procesu transportowego można rozpatrywać z punktu widzenia środka
transportu oraz ładunku lub osób. Z dwojakiego podejścia do pojęcia procesu
transportowego wynikają takie kategorie czasowe, jak: czas cyklu środka transportu
i czas cyklu transportowego przedmiotu przewozu, czyli czas dostawy
ładunku i podróży pasażera.
Czas procesu transportowego można rozpatrywać z punktu widzenia usługobiorcy
i usługodawcy. Usługobiorcy tworzący popyt na rynku usług transportowych,
zgłaszają postulaty przewozowe, czyli wymagania jakościowe pod
adresem firm transportowych. W ujęciu klasycznym, w grupie jakościowych
właściwości transportu związanych z czasem mieszczą się 2 : szybkość, dostępność
w czasie, niezawodność, częstotliwość, rytmiczność, regularność, punktualność.
Usługi transportowe, które spełniają te kryteria stają się atrakcyjniejsze
dla potencjalnych klientów. W literaturze przedmiotu szczegółowa i przekrojowa
analiza postulatów przewozowych została przeprowadzona między innymi
przez E. Załogę 3 . Analiza dotyczyła klientów transportu w Europie Zachodniej
w latach sześćdziesiątych, siedemdziesiątych, osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych
XX wieku, w których pojawiła się koncepcja 3 x A 4 . Wśród wymienianych
preferencji, w pierwszej trójce znalazły się postulaty związane z czasem,
takie jak: prędkość, punktualność, elastyczność oraz niezawodność. Zaprezentowana
koncepcja 3 x A 5 zakłada, że użytkownik transportu preferuje tę gałąź
transportu, która spełnia trzy warunki: dostępności (availability), akceptacji
(acceptability), świadomości (awareness). Dostępność – w tym wypadku –
rozumiana jest jako opcja odniesiona do konkretnej potrzeby przewozu. Nie
chodzi już o możliwość skorzystania z danej gałęzi transportu, ale dostęp do
1
2
3
I. Tarski, Czynnik czasu w procesie transportowym, WKiŁ, Warszawa 1976, s. 25.
Ibidem, s. 37–38.
E. Załoga: Strategie rynkowe kolei wobec zmian w preferencjach klientów. Wydawnictwo
Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 1998.
4
5
Zob. ibidem, s. 107–114.
Guided transport in 2040, ECMT, Paris 1992. Za: E. Załoga, op.cit., s. 114.