Zeszyt naukowy - całość - Wydział ZarzÄ dzania i Ekonomiki Usług

54 Tomasz Kwarciński
cepcji bliskości, łatwości przestrzennej interakcji lub kontaktów (potencjalnych)
z działalnością bądź funkcją (dojazd do szkoły, szpitala itp.). Pierwsze próby
pomiaru dostępności zostały podjęte przez D.R. Ingrama, który wprowadził
pojęcie dostępności względnej związanej z równomiernością (zwrotnością) dostępności,
to znaczy dostępność punktu a z b jest taka sama jak punktu b z a.
Miara może być wyrażona odległością fizyczną, potrzebnym czasem na przebycie
określonej drogi lub mieć też charakter ekonomiczny, związany z kosztem
podróży. Inne grupy pomiaru dostępności to miary grafowe, potencjału demograficznego
oraz grawitacji 3 .
Jednym z rodzajów dostępności jest dostępność transportowa, która jako
kategoria ekonomiczna mieści się zarówno w obszarze podaży usług, jak i potrzeb
transportowych. Jest parametrem (wskaźnikiem) pozwalającym określić
stopień transportowego zagospodarowania państwa (regionu). Warunkuje ją
gęstość punktów transportowych oraz częstotliwość połączeń pomiędzy nimi 4 –
szczególnie w transporcie publicznym.
Studia literaturowe pozwalają na wyodrębnienie trzech pojęć z zakresu
analizy dostępności w transporcie, czyli dostępności: transportowej, usług
transportowych oraz komunikacyjnej. Nie należy jednak, jak robi się to bardzo
często w literaturze przedmiotu, traktować tych pojęć jako synonimy. Wydaje
się, że najszerszym pojęciem jest dostępność transportowa. W literaturze wskazuje
się na infrastrukturę transportu jako podstawowe uwarunkowanie kształtujące
poziom dostępności transportowej. W tym celu wykorzystywane są mierniki
określające podstawowe parametry infrastruktury, na przykład gęstość sieci
odniesiona do powierzchni lub liczby ludności.
W literaturze przedmiotu podejmowana jest także analiza dostępności
usług transportowych oraz dostępności komunikacyjnej, choć trzeba podkreślić,
że opracowań tego typu jest zdecydowanie mniej. Bardzo często analiza tego
obszaru zawarta jest w analizie ogólnej dostępności transportowej. Wydaje się,
że głównym uwarunkowaniem dostępności usług transportowych i dostępności
komunikacyjnej jest infrastruktura punktowa transportu (jej gęstość oraz rozmieszczenie).
Istotnym warunkiem poprawiającym dostępność transportową
w aspekcie czasowym jest budowa wspólnych przystanków (punktów transpor-
3
Ibidem, s. 262–264.
4
Zob. M. Madeyski, E. Lisowska, J. Marzec, Ekonomia Transportu. Wstęp do nauki
o transporcie, SGPiS, Warszawa 1976, s. 131.