Časopis Maćicy Serbskeje 1885

Wo wšelakich słowach serbskeje biblije. 1335. Naše słowjeso točić wotpowjeda němskemu ‘laufen machen,fliessen lassen, verzapfen (piwo, bier)’; drehen, schleifen (nóž,messer); tóčnik, gedrehter schleifstein (brus = wetzstein).§ 5. 3. Mójz. 23, 14: A njedyrbiće žaneho noweho khlěba,ani praženeho, ani noweje ržě prjedy jěsć . . . D.-ł.ski přełožkma ‘žyto’, pólski ‘nowego zboža’ (t. j. žita), čě. ‘zrní wymnutého(rozdrjebjeneho zorna)’, něm. ‘korn’. Ze snjećitej ržu, mit brand¬korn, Amosa 4, 9; satk za rož předać, spreu für korn ver¬kaufen, 8, 6.Ržě. 1. Słowo ‘rož (roggen, korn)’ trjeba so jenož jako no¬minativ a akkusativ, a to jenož wokoło Budyšina a Lubija. He¬wak praji so rožka (deminutiv) abo žito. Žito rěkaže něhdy‘žiwito — žiwto (nahrungsmittel: žiwić, nähren)’; wuraz ‘rož’ jetosamotny z němskim ‘roggen’.2. Słowo ‘rož’ je w běhu časow tele překhody přejšło: Ragi— raži — reži — rěž (staroserbscy) — r ž (starobołharscy) —rož — rož.3. Wot zastarskeho nominativa ‘rěž ’ wutworichu so genitivrěžě (z akcentom na poslednjej: přetož stara serbšćina njeměješezynka z nuznotu prědku, kaž to nětko je), dat. a lok. rěží, soci.rěžú, adjektivo režány, abo po wustorčenju tak mjenowanehopołhłósnika ‘ě’: gen. (rže) ržě (dla jenosylbnosće přir. žně, nadně), dat. lok. rži, s. ržu adj. ržany (vulgo žrany: žrana muka,roggenmehl): n. př. wote ržě, ke rži, we rži, ze ržu, —za čož pakso nětko wot rožki (žita) k rožcy (k žitu), w rožcy (žiće), z rožku(ze žitom) rjeknje.4. Tudy pohladajmy tež na bibliske słowo rot (mund), ko¬trež druhdy ‘rt’ pisane — we wšědnym žiwjenju ert abo hortklinči. Twórba ‘rot’ so jenož jako nominativ a akkusativ trjeba.Wot zastarskeho połvokaliskeho ‘rět’ pokhadźeju tele, druhdyhišće nałožowane twórby: Do rta, ze rta, ze rtom, we rće;subst. dórtk (mundbissen), dórćik.§ 6. 3. Mójz. 25, 16: Kupju powyšić — kupju pomjeńšić,den kauf steigern — den kauf ringern. Twórba ‘kup-ja’ z při¬wješku ‘ja’ za ku , kiž je něhdy ‘kup-ji — kupi’ rěkała, jewurjadna. D. ł. kup (masc.) a ku (fem.), p. kupno, č. płacení(płaćenje).