Actas da - Xunta de Galicia

Andrés Alonso Álvarez
A actual Constitución non é tan explícita como a republicana de 1931, que
dedicaba o seu art. 50 á lingua escolar. Pero iso non implica que lle sexa válido
calquera modelo. O “pleno desenvolvemento da personalidade humana” obriga
a unha atención na escola ó feito plurilingüe, alomenos na primeira etapa 3 .
Repárese na diferencia con respecto ó artigo 3. A regulación da oficialidade
podería ser outra ben distinta sen que iso afectase os dereitos fundamentais. O
art. 27.2, pola contra, reflicte un valor constitucional universal que non tolera a
pasividade. A actuación poderá modularse atendendo a diversos criterios (como,
por exemplo, a estipulada oficialidade), pero require, en calquera caso, un
contido mínimo.
Finalmente, o art. 148.1.17 estatúe como posible competencia autonómica o
ensino da lingua da comunidade. Os estatutos de autonomía recolleron esta
competencia. En realidade, a titularidade competencial non ten por qué afectar á
introducción no ensino das linguas non castelás, pero é certo que, dentro do plan
de estudios xeral para todo o Estado, o poder autonómico parece o máis
axeitado, por estar “a pé de obra”, para marcar a intensidade nesa introducción.
Os estatutos de autonomía, que tamén se engloban dentro do chamado
“bloque constitucional”, confirmaron a cooficialidade das linguas non castelás e
modularon os seus efectos (caso dos estatutos valenciano e navarro). Non
cremos que a cualificación de “lingua propia” teña consecuencias xurídicas 4 ,
pero é unha énfase sentimental que xustifica mellor a predilección institucional
por estes idiomas. E isto ten as súas consecuencias no ámbito escolar,
especialmente ó ser o ámbito educativo competencia autonómica. Por outra
banda, a necesidade do ensino destas linguas aparece reforzada por artigos nos
que o seu coñecemento se considera mérito para o ingreso na Administración de
Xustiza da Comunidade Autónoma (caso dos estatutos vasco e galego). Tamén
o desexo de equiparar as posibilidades de uso dos dous idiomas oficiais explica
esta actuación educativa.
As leis de normalización lingüística constitúen a especificación da lexislación
autonómica en materia lingüística. No referente ó ensino temos os seguintes
trazos xerais:
3 Para Antoni Milian i Massana significaría a atención escolar a linguas non oficiais, coma o
galego en Hermisende (Zamora), e, no que denomina “núcleo irreductible” deste dereito estaría a
aprendizaxe da lectura e escritura nesa lingua. Véxanse os seus traballos “Los derechos
lingüísticos en la enseñanza, de acuerdo con la Constitución”, Revista Española de Derecho
Constitucional, núm. 7, Madrid, 1983, p. 336, e Derechos lingüísticos y derecho fundamental a la
educación. Un estudio comparado: Italia, Bélgica, Suiza, Canadá y España, Generalitat de
Catalunya/Civitas, Madrid, 1994, p. 89.
4 Negando especificidade xurídica ó concepto está Cobreros Mendazona, E., El régimen jurídico
de la oficialidad del euskara”, Instituto Vasco de Administración Pública, Oñati, 1989, pp. 64-65.
Opinión contraria en Puig Salellas, J. M, “Conceptos básicos de la doble oficialidad”, Revista de
Llengua i Dret, núm. 14, Generalitat de Catalunya, Barcelona, 1990, p. 35.
— 336 —