Actas da - Xunta de Galicia

Aconstitucionalización do ensino bilingüe
sen quedar limitado á materia de lingua española (f.x. 10). E deben respectarse
dous principios. Primeiro, o principio de proporcionalidade, polo cal o uso
vehicular dunha ou outra lingua debe ser axeitado para os efectos de lograr que,
rematado o nivel educativo básico, os alumnos dominen os dous idiomas
oficiais. En segundo lugar, o principio de progresividade, de aplicación gradual,
xa que “resulta esencial que la incorporación a la enseñanza en una lengua que
no sea la habitual se produzca bajo el presupuesto de que los ciudadanos hayan
llegado a dominarla, cuando menos en la medida suficiente para que su
rendimiento educativo no resulte apreciablemente inferior al que hubieran
alcanzado de haber recibido la enseñanza en su lengua habitual” (f.x. 11). Esta
flexibilidade na aplicación debe extremarse cos alumnos procedentes doutras
comunidades autónomas que non cursaron estudios na lingua autóctona. De non
atender estas situacións específicas, incumpriríase o art. 27 da Constitución. O
tribunal é consciente dos perigos de abuso, pero lémbranos que non se pode
invalidar unha norma polo feito de que na súa aplicación ou desenvolvemento
se poidan producir extralimitacións.
Ímonos centrar agora no caso galego. Ó non ser constitucionalmente esixible
recibir o ensino nun único idioma, cremos que a solución da conxunción
lingüística é a máis axeitada para Galicia. Certamente, para os pais que queren
un ensino en galego para os seus fillos pode ser desalentador o actual sistema.
Pero pensemos que tamén así teñen un maior contacto co noso idioma alumnos
que, doutro xeito, escollerían o castelán como lingua vehicular. A situación
sociolingüística de Galicia, na que aínda non se desterraron os preconceptos
minusvaloradores sobre o noso idioma, non permitiría sermos optimistas sobre a
vitalidade da opción en galego. De aplicación tamén serían, en maior ou menor
medida, os defectos do sistema de elección lingüística que anteriormente
tratamos.
Asemellanza dos dous idiomas oficiais constitúe unha gran vantaxe para
eliminar posibles reticencias xurídicas. Sabemos que os alumnos recentemente
chegados a unha comunidade autónoma bilingüe teñen dereito á exención da
materia de lingua autóctona durante varios anos 7 . O proceso de adaptación no
7 Odecreto 79/1994, de 8 de abril, sobre exención da lingua galega na ensinanza, foi polémico
por engadir unha posibilidade máis no seu art. 4, referida a "aqueles alumnos con deficiencias,
especialmente auditivas, que acrediten o grao de deficiencia, segundo o estableza a Consellería de
Educación e Ordenación Universitaria, e declaren estar instalados noutra lingua oficial de
Galicia”. Con acerto, o Tribunal Superior de Xustiza de Galicia deixouna sen efecto na súa
sentencia 786/1997, do 26 de novembro, pois non entende por qué esa exención non alcanza a
outras disciplinas (pensemos na dificultade para esas persoas dos estudios de música ou de
idiomas estranxeiros). Esta “exención auditiva” limitada á lingua propia reflicte unha mentalidade
sobre ela como algo sobrante dentro da formación integral do alumno. De querermos cumprir co
art. 49 da Constitución (amparo, rehabilitación e atención especializada das persoas con
— 339 —