Actas da - Xunta de Galicia

Opapel da prensa como instrumento pedagóxico no proceso de normalización lingüística do galego
vivía no ámbito rural. A recuperación das liberdades democráticas, o cambio
político e o desenvolvemento do Estado das Autonomías, tivo numerosas
consecuencias para Galicia, entre elas un maior protagonismo do exercicio da
liberdade de expresión e os medios de comunicación de masas. Así foi como
foron aumentando as empresas de información en Galicia e a configuración da
estructura da comunicación galega. Todo isto vai axudar a que, por primeira vez
dun xeito global, teñamos un conxunto de cabeceiras cun protagonismo cotián e
unha influencia na sociedade (Durán 1989: 12-13).
Hoxe, diversos estudios realizados demostran que as persoas fan un uso
oscilante dos medios de comunicación ó longo das súas vidas e que son os
adultos os máis proclives a ler periódicos e un 35% le tódolos días o xornal,
cifra que aumenta considerablemente os fines de semana. Isto fai que os xornais
teñan grandes potencialidades, non só como medios para dar a coñecer noticias,
senón tamén como instrumentos pedagóxicos desde o punto de vista lingüístico.
As palabras da xornalista galega Elena Goyanes clarifican o dito:
A responsabilidade dos medios de comunicación de masas nun proceso de
normalización lingüística é algo irrebatible, máxime participándose da idea de
que os nosos medios deben amosar, nun sistema plural e democrático, as
crenzas e demandas da poboación, en calquera meteria que se considere. Nese
sentido, a utilización que da lingua propia fan os medios de Galicia deberíase
poder considerar como baremo indicativo da realidade sociolingüística do
país [...] (VV.AA 1993: 185).
Pero isto entra nunha aparente contradicción cos datos achegados sobre a
presencia do galego nas páxinas dos diarios e sobre as escollas dos galegos
como consumidores de prensa, xa que, malia a consideración que os galegos
teñen da súa propia lingua pódese definir hoxe como positiva, o certo é que na
práctica os seus comportamentos lingüísticos non se corresponden con esas
actitudes, tanto por parte da poboación como dos propios medios de
comunicación. ¿Como se resolvería, xa que logo, este paradoxo?
Prensa bilingüe para unha poboación bilingüe
Nun manual escrito por varios xornalistas galegos (Goyanes et al. 1996: 9),
estes afirman que nun exercicio de comunicación coherente, “non é posible falar
á vez dúas linguas o mesmo que non é posible escribir á vez dous idiomas. A
práctica do bilingüismo oral ou escrito é unha manifestación da alternancia pero
nunca un exercicio simultáneo”. Isto, aplicado á información escrita, levounos a
concluir que “a convivencia idiomática nas páxinas dos medios de
comunicación queda definida pola xa referida imposibilidade de facer unha
dobre elección”, unha afirmación acertada pero que pode interpretarse
equivocadamente como a imposibilidade de que un xornal faga uso de dous
idiomas diferentes dentro dun mesmo exemplar. Vexamos por qué.
— 463 —