24.04.2013 Views

Sombras en la caverna. El tempo vasco en el cine

Sombras en la caverna. El tempo vasco en el cine

Sombras en la caverna. El tempo vasco en el cine

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>El</strong> Tempo Vasco<br />

Es posible remontarse, <strong>en</strong> <strong>el</strong> tratami<strong>en</strong>to d<strong>el</strong> color <strong>en</strong> <strong>la</strong> m<strong>en</strong>talidad vasca, hasta estadios<br />

de l<strong>en</strong>guaje y civilización muy primitivos que hac<strong>en</strong> alusión a un tratami<strong>en</strong>to cromático<br />

conceptual, limitado a tres colores puros fundam<strong>en</strong>tales: Txuria (B<strong>la</strong>nco), Gorria (Rojo),<br />

B<strong>el</strong>tza (Negro). Originariam<strong>en</strong>te <strong>el</strong> <strong>vasco</strong>, no necesitaba como concepto –ya que s<strong>en</strong>siblem<strong>en</strong>te<br />

percibía toda <strong>la</strong> gama exist<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong> universo– más que <strong>la</strong> noción de color con <strong>la</strong> que<br />

nombraba a los animales domésticos y sus características. Más tarde surgió ante <strong>el</strong> <strong>vasco</strong><br />

tradicional <strong>la</strong> noción de colores “no puros” como Urdina –difícilm<strong>en</strong>te traducible por Azul, ya<br />

que d<strong>en</strong>otaba más un matiz de turbiedad o c<strong>la</strong>ridad que nuestra actual gama cromática– y<br />

Nabarra, color así mismo ambiguo ligado a <strong>la</strong> noción simbólica de “mezc<strong>la</strong>”.<br />

<strong>El</strong> resto de los colores clásicos –según <strong>la</strong> división <strong>en</strong> siete (como <strong>la</strong>s 7 vocales, 7 notas<br />

musicales, 7 casas astrales ) que efectuaron los griegos– son una adquisición tardía para <strong>el</strong><br />

<strong>vasco</strong>, que no necesitó “nombrar” al verde, amarillo, morado, naranja, rosa ... hasta estadios<br />

muy posteriores de desarrollo cultural.<br />

Esta concepción primitiva de un mundo <strong>en</strong> tres colores, mediatizada por <strong>la</strong> necesidad<br />

de dar personalidad a los animales, se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra, de manera simi<strong>la</strong>r, <strong>en</strong> otras civilizaciones<br />

primitivas como los Bosquimanos o los Dogón <strong>en</strong> África; los Semang o los Sakai <strong>en</strong><br />

Indonesia; <strong>en</strong> algunas tribus de aboríg<strong>en</strong>es australianos, etc.<br />

A modo de ejemplo, veamos <strong>la</strong> manera como <strong>el</strong> ritual de <strong>la</strong> tribu Ndembu, originaria de<br />

Zambia, concibe <strong>el</strong> mundo <strong>en</strong> tres colores fundam<strong>en</strong>tales, según <strong>el</strong> análisis efectuado por <strong>el</strong><br />

antropólogo Victor Turner (2), que recoge Joseba Sarrionaindía <strong>en</strong> su libro “ Ni ez naiz<br />

hem<strong>en</strong>goa “: “Izan ere, koloreak ez dira itxurazkoak edo azalezkoak soilik, koloreak izakerar<strong>en</strong><br />

ibaiak dira; eta, <strong>en</strong>e ustez, oso interesgarria da ibai<strong>en</strong> imagina hori. Hiru ibai om<strong>en</strong> dabiltza<br />

munduan, gauza guztietan: zuritasunar<strong>en</strong>a, gorritasunar<strong>en</strong>a eta b<strong>el</strong>tztasunar<strong>en</strong>a. Ibai<br />

zurikoak dira hi<strong>la</strong>rgia, sem<strong>en</strong>a, esnea, garbitasuna, osasuna, bizitza, fertilitatea eta abar; Ibai<br />

gorrikoak dira odo<strong>la</strong>, buztin gorria, bizitza, haragia, indarra, ger<strong>la</strong>, lehoia eta beste; Ibai b<strong>el</strong>tza,<br />

berriz, ikatzean, gauean, gernuetan, gaixotasunean, sorginkerian, heriotzean dabil “<br />

(“Los colores no son apar<strong>en</strong>tes o superficiales, los colores son los ríos d<strong>el</strong> ser, y me parece<br />

Ikusgaiak. 2, 1997, 1-235<br />

Zumeta: Mural cerámico d<strong>el</strong> frontón de Usurbil (Gipuzkoa). Fragm<strong>en</strong>to. Los artistas<br />

de todas <strong>la</strong>s épocas han atribuido a <strong>la</strong> gama cromática facultades expresivas de<br />

máximo niv<strong>el</strong>.<br />

91

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!