Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

vervolgens opgevuld geraakt met de beddingafzetting. 692 In een volgende fase is tot circa 1,2 meter
beneden NAP de verderop te bespreken Gantellaag afgezet. In die kleilaag is vervolgens op ongeveer
dezelfde plaats een hogere gelegen jongere geul met zijgeulen ingesleten waarvan de bodem deels
bestond uit de oude beddingafzetting.
De oergeul heeft uitlopers in de richting van de strandwal gehad waarvan Van Giffen in 1911 al
restanten heeft gevonden in zijn boorprofielen. In de drie dwarsprofielen van Van Giffen zijn een
westelijke en oostelijke oergeul zichtbaar die in de prehistorie zijn gevormd, en in de Romeinse periode al
weer (grotendeels) bedekt waren met een laag klei en/of zand (afb. 2.4). 693 Het duidelijkst is de oostelijke
oergeul ongeveer halverwege profiel 7 van Van Giffen met het hart circa vijftig meter ten oosten van de
stadsmuur. Deze geul is tot minimaal drie meter beneden NAP in het zand ingesleten en in de IJzertijd
opgevuld met klei van de Gantellaag. Het is vermoedelijk dezelfde geul als in 2009 door RAAP naast
Hoekenburg is aangeboord. Mogelijk had deze oergeul naar het noorden twee vertakkingen. De ene
vertakking hiervan lijkt zichtbaar in zowel boorprofiel 5 en 6 van Van Giffen die ongeveer loodrecht op de
geul liggen. Op circa dertig meter van de stadsmuur is een inzinking in de strandwal zichtbaar die is
opgevuld met een dik pakket veen dat later is afgedekt met zand en uiteindelijk klei van de Gantellaag.
Een tweede vertakking is mogelijk zichtbaar aan het uiteinde van profiel 6 op circa zestig meter van de
stadsmuur. Ook daar is een laagte in de strandwal opgevuld met klei van de Gantellaag.
Een tweede westelijke oergeul bevond zich waarschijnlijk op ongeveer dezelfde plaats als de
westelijke stadsmuur, mogelijk iets schuin erop. In het noorden lijkt het laagste punt onder de stadsmuur
te liggen of iets ten westen ervan, terwijl in de richting van de Vliet het hart van de geul direct ten oosten
van de stadsmuur lijkt te liggen. In boorprofiel 5 bevindt de top van de strandwal zich in het oosten op
ongeveer 1,3 meter beneden NAP, wat op deze afstand van de Vliet conform verwachting is. 694 Het valt
daarom op dat de top van de strandwal in westelijke richting naar de stadsmuur afloopt tot ongeveer 1,8
meter beneden NAP. En vijftien meter zuidelijker ligt in profiel 6 direct ten oosten van de stadsmuur de top
van het zand op drie meter beneden NAP. Dat was blijkens het booronderzoek van RAAP uit 2009
ongeveer het niveau van de oude zandvlakte. Erboven bevond zich een veenpakket dat hier nog
ongeveer een meter dik was. Dat de strandwal in dit profiel naar het oosten oploopt, wijst erop dat het hart
van deze oergeul onder de stadsmuur ligt of nog wat westelijker. Vermoedelijk is er verband met het
veenpakket dat De Jager in 2001 iets zuidelijker eveneens vlakbij de westelijke stadsmuur aantrof. Op
circa veertig meter van de Vliet vond hij op ongeveer 1,3 meter beneden NAP sporen van veen. 695 Het
veen lag hier op de klei zodat niet valt uit te sluiten dat delen van deze oergeul nog langer hebben
opengelegen. Veen groeit aan tot het grondwaterniveau dat zich hier in de Romeinse tijd tussen 1,2
en 1,4 meter beneden NAP bevond. De geul lijkt hier direct ten oosten van de stadsmuur gelegen te
hebben: direct ten oosten van de stadsmuur ligt de top van het zand hoger op de hier gebruikelijke 1,8
meter beneden NAP, wat in een boring twaalf meter oostelijker ook het geval is. 696 Daartussen ligt de
top van het zand aanzienlijk dieper met erboven de klei en het genoemde veenpakket.
Dezelfde geul vond De Jager mogelijk ook in 2001 aan de rand van de Vliet, wederom direct ten
oosten van het denkbeeldige verlengde van de westelijke stadsmuur. Een boorraai ten zuiden van het
landhuis Hoekenburg evenwijdig aan de Vliet, kruiste het denkbeeldig verlengde van de westelijke
stadsmuur. In boring 348, vijf meter ten oosten van de stadsmuur, bevond de top van het zand zich op 1,9
meter beneden NAP. Erboven kwam tot 1,5 meter beneden NAP een kleilaag tevoorschijn met daarin een
stuk leisteen. Daarboven bevond zich tot 1,3 meter beneden NAP een veenlaag die kennelijk pas is
gevormd nadat het stuk leisteen in de klei was beland. 697 Het is goed mogelijk dat dit deel van de oergeul
in de Romeinse tijd nog openlag, wat de aanwezigheid van leisteen zou verklaren. De geul is vervolgens
dichtgeslibd tot ongeveer het grondwaterniveau, waarna zich rond dat niveau de veenlaag heeft
ontwikkeld. Het is goed denkbaar dat de ligging van deze oostelijke oergeul invloed heeft gehad op het
bepalen van de westelijke stadsgrens: misschien is het geulrestant aanvankelijk als stadsgrens
gebruikt en in het noorden handmatig in de vorm van een greppel doorgetrokken, waarover meer in
hoofdstuk 3.
Samenvattend zijn twee oergeulen ontdekt die aan de kant van de Vliet waarschijnlijk later op
dezelfde plek opnieuw zijn ingesleten en pas in de Romeinse periode definitief zijn verland, terwijl de
uitlopers hoger op de strandwal al voor de Romeinse periode waren verland.
692
Briels 2010, mede op basis boorstaten.
693
Details op de originele profieltekening van Van Giffen (hier afb. 2.4) waarop elk vakje een meter diepte weergeeft, bewaard
in het archief van het RMO.
694
Vergelijk de 134 cm – NAP op deze hoogte in de sleuf van Holwerda: Holwerda 1916 afb. 10.
695
De Jager 2001a,44 (boring 276-277).
696
Respectievelijk boring 278 (178 cm – NAP) en 274 (183 cm – NAP).
697 De Jager 2001a,46.
107