Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

hoe bij een gebroken versierde schaal de ontbrekende stukken weliswaar zijn opgevuld, maar met
een duidelijk afwijkende kleur. Origineel en aanvulling zijn zodoende goed van elkaar te
onderscheiden, wat nog steeds een belangrijk uitgangspunt is bij dergelijke restauraties. 395
Hoewel het Reuvens vooral om de sporen was te doen, was hij volgens Halbertsma van wege het
benodigde draagvlak ook gevoelig voor de status die zijn opgraving zou verkrijgen met een grote
vondst. Een op 21 juli 1828 door hem ontdekt skelet was voor hem spectaculair genoeg (afb. 8.2), zo
blijkt ook uit de beschrijving in zijn jaarlijkse publicatie in de Staatscourant. Hij liet de Haagse
pleisterwerker J. Franzani van het skelet een vorm in gips maken. Daarvan vervaardigde vervolgens
de Haagse beeldhouwer L. Royer een aantal afgietsels om fraai gekleurd als relatiegeschenk weg te
kunnen geven aan buitenlandse musea (afb. 1.11). Daarbij hielp het Ministerie van Buitenlandse
Zaken met de contacten. Het skelet zelf is niet meer teruggevonden, maar Halbertsma slaagde er
begin 2002 in een afgietsel op te sporen. In februari dat jaar ontdekte Halbertsma het fraaie
exemplaar in de collectie van het natuurhistorisch museum in Parijs. Het betreffende afgietsel was
door Reuvens in 1829 geschonken. 396 Dankzij dat afgietsel kon M. d’Hollosy nog recentelijk een
gezichtsreconstructie van de jonge vrouw vervaardigen (afb. 1.12). 397 De opgraving trok de aandacht.
Zo beschreef Kloots in 1832 twaalf morgenwandelingen vanuit Den Haag, waarvan de laatste in
Voorburg uitkwam. Bij de beschrijving stond Kloots uitvoerig stil bij de resultaten van de opgravingen
waarvan overigens weinig meer te zien was: “maar ziende dat er thans bijkans niets dan een
opgedolven grond door palissaden afgezet, voor ons te beschouwen was”. 398
Reuvens had dus al gevoel voor public relations. Zo verscheen 6/7 juni 1830 over het skelet een
artikel in de Allgemeine Preussische Staats-Zeitung. Met zijn eigen artikelen in de Nederlandse
Staatscourant publiceerde Reuvens als eerste een wetenschappelijke opgraving in de krant. 399 En in
1829 gaf hij een korte beschrijving uit die behalve in het Nederlands ook in het Frans verscheen. Ook
was hij redacteur van het Nederlandstalige Antiquiteiten en gaf hij vanaf maart 1833 regelmatig voor
een breder publiek college in het Nederlands in plaats van in het gebruikelijke Latijn. Verder
organiseerde Reuvens tijdens de opgravingen rondleidingen tussen 12.00 en 13.30 uur en na 19.00
uur. Daarvoor maakte hij reclame met een pamflet dat zowel in het Nederlands als het Frans
verscheen. Alleen al het eerste jaar werd de rondleiding door meer dan zeshonderd gasten
bezocht. 400 Ook nodigde hij collega-wetenschappers uit voor een bezichtiging zoals bijvoorbeeld in
september 1827 in een brief aan Van Wijn. 401 En ook nadat in 1829 het grootste deel van zijn
opgraving was afgerond, nodigde hij in Nederlandstalige en Franstalige pamfletten het publiek uit met
de volgende tekst:
“De opdelving, op lands kosten ondernomen, ter plaatse van de waarschijnlijke ligging van het Forum
Hadriani bij ’s Gravenhage, zal nog gedurende de jaren 1830 en 1831 ter bezigtigen van het publiek
open blijven. Men kan zich te dien einde op de Hofstede Arentsburg (onder Voorburg) aanmelden,
dagelijks van 12 tot 4 uren, behalve des Zondags”. 402
Ondanks de vroege start van de public relations, bleek het onderzoek in eigen land onvoldoende
draagvlak op te leveren. Bovendien verliep het tweede opgravingsjaar minder voortvarend doordat “de
geweldige plasregens der maanden Julij en Augustus den voortgang aanmerkelijk verhinderd
hebben”. 403 Het ministerie van Onderwijs wilde de derde opgravingscampagne van 1829 zelfs
blokkeren. Reuvens deed een wanhopig appel op koning Willem I en kreeg alsnog toestemming. Maar
zijn opgravingsbudget werd wel tot een derde gereduceerd van 5.000 tot 1.600 gulden. 404 Reuvens
had verder het ongeluk dat een jaar later, in 1830, de Belgische opstand uitbrak. Het leger trok naar
België. Daar raakte zijn assistent Leemans in augustus 1831 tijdens de Tiendaagse Veldtocht door
een kogel in zijn arm gewond, waarvan hij van Reuvens op het landgoed Arentsburg mocht herstellen.
Het conflict, dat uiteindelijk resulteerde in de onafhankelijkheid van België in 1839, legde een groot
beslag op de middelen van de overheid die daardoor moest bezuinigen. De Nederlandse economie
395 Lezing R.B. Halbertsma 12 september 2002 in RMO; Tekening RMO RA 30 g 1.
396 Reuvens 1830; Brongers 2002,105; Halbertsma 2003,117 en 120, fig. 8.3: Musée de l’Homme, onderdeel van het Muséum
d’Histoire Naturelle te Parijs.
397 Deege en Steiner 2009,24 en 34-35.
398 Kloots 1932,362.
399 Toebosch 2003,12; Reuvens 1827; Overigens verschenen al eerder krantenberichten over de Brittenburg (Buijtendorp in
voorbereiding).
400 Brongers 2002,86, 99 en 105; Toebosch 2003,12. Museumarchief 57: Arentsburg Brieven I; Reuvens 1829.
401 Brief d.d. 12 september 1827 in archief van Van Wijn in de Koninklijke Bibiliotheek, met ook een brief van Reuvens d.d. 22
december 1821 over onder meer het tijdschrift Antiquiteiten (inventarisnummer KB 74B4).
402 Arentsburg Brieven I, folio 150.
403 Reuvens 1828,1; Halbertsma 2003,119.
404 Halbertsma 2003,125.
70