Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

diepste sporen bewaard zijn gebleven (afb. 5.23). In de in 1984 en 1992 gegraven proefsleuven, en het in
1985 onderzochte vlak onder een ijsbaan, zijn lastig te interpreteren sporen gevonden waarvan de
meeste evenwijdig aan de noordelijke stadsmuur lijken te lopen. Daarbij valt bij de sporen in de ijsbaan
niet uit te sluiten dat het deels om post-Romeinse kuilen en sleuven gaat die evenwijdig aan de restanten
van de Romeinse noordelijke gracht zijn gegraven. Hetzelfde was mogelijk het geval in de in 1992 door
de ROB opgegraven noordoosthoek van het trapveldje (afb. 4.14 en 5.23).
De sporen waren in het trapveldje te diep verstoord om nog sporen van de wal en randweg achter de
stadsmuur terug te vinden. Wel zijn mogelijk een aantal sporen langs de zuidelijke rand van de randweg
gevonden, met erachter resten van bebouwing. In het najaar van 1984 groef de AWN loodrecht op de
noordelijke stadsmuur drie proefsleuven, waarvan de oostelijkste sleuf III alleen de binnenste gracht en
stadsmuur omvatte (afb. 4.12). De twee andere sleuven, die circa vijftien meter uit elkaar lagen, waren elk
ruim veertig meter lang en zijn zowel in profiel als vlak getekend (afb. 5.23). 1642 In 1992 heeft de ROB
tussen beide, op circa vijf meter van sleuf II van de AWN, nog een iets kortere sleuf getrokken en in vlak
getekend. Ook is door de ROB ruim twintig meter ten zuiden van sleuf I van de AWN nog een kort sleufje
in vlak getekend. Ertussen lag het vlak van de eind 1985 aangelegde ijsbaan.
In de 45 meter lange sleuf I van de AWN is op 19 meter van het basispunt een kuil aangesneden
gevuld met donkerbruin zand en veel dakpanfragmenten. Erop lag puin met natuursteen en
aardewerkfragmenten. Het hart van de binnenste gracht lag op ongeveer 0,5 meter van het nulpunt zodat
de kuil 10,5 meter ten zuiden van de stadsmuur lag. Achter die stadsmuur lag een ongeveer 6 meter
brede wal en een elders circa 15 voet (4,5 meter) brede randweg. De kuil zou dus precies langs de
zuidelijke rand van de randweg gelegen kunnen hebben. De deels aangesneden kuil lijkt een ronde vorm
te hebben gehad met een diameter van ongeveer een halve meter. Op dezelfde afstand van de
stadsmuur kwam vijftien meter oostelijker in sleuf II van de AWN in het grijze zand een vergelijkbaar
spoor tevoorschijn. 1643 Het circa vier decimeter brede spoor was gevuld met bruingrijs zand en
fragmenten van baksteen, leisteen en ander natuursteen en stak circa drie decimeter diep in het vlak.
Westelijker is in het vlak van de ijsbaan op dezelfde afstand van de stadsmuur ook een kuil gevonden. 1644
In de twee sleuven van de ROB is in het vlak op deze afstand van de stadsmuur alleen zand zichtbaar.
Dat kan betekenen dat het niet om een doorlopend spoor langs de randweg gaat, maar bijvoorbeeld om
afvalkuilen of zuilen van een porticus. Overigens bevatten de twee sleuven van de ROB in het algemeen
minder sporen en de opmerking “sporen niet afgewerkt”. Verder is het denkbaar dat door de ROB onder
de kennelijke tijdsdruk de sleuven dieper zijn uitgegraven voordat het vlak werd getekend.
De aanwijzingen voor de mogelijke bebouwing achter de randweg zijn het duidelijkst in sleuf I van de
AWN. Tussen 22,4 en 23,1 meter van het nulpunt kwam een ongeveer zeven decimeter breed spoor van
stenen tevoorschijn met onder meer stukken tufsteen. Het spoor kruiste de één meter brede proefsleuf
bijna loodrecht en leek parallel aan de stadsgrens te lopen. De noordelijke rand van het spoor lag ruim
drie meter van eerder genoemde kuil die op 19 meter van het basispunt lag. Misschien lag hier dus naast
de randweg een stoep of zelfs porticus met de gebruikelijke breedte van drie meter. In sleuf II van de
AWN was het beeld hier zwaar verstoord door getande graafbakken. In de tussenliggende sleuf van de
ROB is op deze afstand van de stadsmuur alleen zand ingetekend. In de korte sleuf van de ROB is op
dezelfde afstand van de stadsmuur een puinspoor ingetekend met tuf, mortel en stukken dakpan. Direct
ten zuiden ervan is aan het eind van de sleuf een rechthoekige ingraving aangesneden met in de vulling
brokken kalk, tufsteen en dakpanfragmenten. 1645 Dat was ruim twintig meter ten westen van de
waarneming van de AWN zodat een eventueel gebouw langs de randweg minimaal die lengte gehad kan
hebben.
In sleuf I van de AWN kwam ongeveer twaalf meter (40 voet) zuidelijk van het eerste puinspoor een
tweede parallel lopend puinspoor tevoorschijn. Het was gevuld met donkerbruin zand en
dakpanfragmenten, en ongeveer een halve meter breed. Direct ten noorden ervan lag aangrenzend een
anderhalf meter breed spoor van donkerbruin zand. In sleuf II van de AWN lag op dezelfde afstand van
de stadsmuur een vergelijkbaar twee meter breed spoor van hier grijs zand dat aan de zuidkant helaas
was verstoord door een getande graafbak. In de tussenliggende sleuf van de ROB kwam op deze hoogte
een 1,25 meter breed Romeins spoor tevoorschijn. En in het verlengde ligt in het vlak van de ijsbaan een
langgerekt spoor, hoewel de Romeinse datering daarvan onzeker is. 1646 Een en ander zou kunnen
betekenen dat langs de randweg een circa twaalf meter breed gebouw stond met dezelfde oriëntatie als
de randweg en noordelijk stadsmuur. In sleuf I van de AWN begint op drie meter van het mogelijke
gebouw in het grijsgele zand een ongeveer 2,5 meter breed spoor van donkerbruin zand dat ook nog
1642 Hallewas 1985a; Jung 1984a; Buijtendorp 2011 (in voorbereiding); het spoor lag circa 22 meter ten zuiden van het hart van
de binnenste gracht, dus vermoedelijk circa 7 meter van de grens van het pomerium.
1643 Op 20 meter van het basispunt met het hart van de binnenste gracht op 1,5 meter van het basispunt.
1644 Spoor 33 op de veldtekening.
1645 ROB 1992 put 5.
1646 Spoor 2 op de veldtekening.
236