Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

niet altijd succesvol was illustreren verschillende opstanden, waaronder die van de Cananefaten in 69-
70 na Chr. Het is opmerkelijk dat een groot aantal huidige brandhaarden ook al conflictzones waren
waarmee Hadrianus te maken kreeg zoals Mesopotamië (Irak), de Balkan en Palestina. 174
De Amerikaanse defensie-adviseur Luttwak putte inspiratie uit de opmerkelijke overeenkomsten
tussen de Pax Romana en de Pax Americana. "Als je vrede wilt, bereid je voor op oorlog" vatte
Vegetius de Romeinse aanpak samen. 175 Van het relatief kleine Romeinse leger ging toch een grote
dreiging uit door soms bikkelhard toe te slaan en een voortdurende bereidheid tot oorlog uit te stralen.
In de praktijk kon het gebeuren dat bijvoorbeeld soldaten in het Cananefaatse gebied hun hele
dienstperiode geen enkele oorlog meemaakten. De afschrikking deed het werk. Eenzelfde
afschrikkingstrategie zag Luttwak in 1976, vlak na de verloren oorlog in Vietnam, als logische aanpak
voor de Verenigde Staten. 176 Ook nu nog delen de Verenigde Staten in bepaalde landen klappen uit
zoals de Romeinen dat bij vijandelijke stammen pleegden te doen. En ook het bestuur met lokale
leiders in een bezet land als Irak roept herinneringen op aan de Romeinse aanpak. De geest van
Rome waard kennelijk nog steeds door het Pentagon, net zoals de Romeinse adelaar nog altijd het
symbool is van de Verenigde Staten. 177 Nobelprijswinnaar en voormalig president van Costa Rica
Sanchez, beschreef de Amerikanen recent als “de Romeinen van het nieuwe millennium.” 178
Bestuurlijke voorbeelden gaan vaak terug tot de Romeinse Republiek, maar er is ook aandacht voor
de keizertijd. Zo vond oud-president Clinton tijdens zijn achtjarige regeerperiode (1993-2001) veel
steun aan de filosofische overpeinzingen van keizer Marcus Aurelius. 179 Ook wordt bij de Romeinen
gezocht naar lessen voor de Verenigde Staten om de leidende positie lang te kunnen behouden. Zo
stelt Chua dat de Romeinen het in de historie veruit het langste uithielden van de zeven hypermachten
die ze beschrijft, waaronder de Nederlandse Republiek die slechts een halve eeuw het wereldtoneel
bepaalde. De Romeinen waren volgens haar voor die tijd bezien relatief tolerant en wisten daarmee
grote delen van de wereld lange tijd aan zich te binden. Een dergelijke strategische tolerantie acht ze
cruciaal voor het voortbestaan van de Verenigde Staten als huidige hypermacht. 180
Identiteit:
Historie speelt een belangrijke rol bij het bepalen van identiteiten. 181 Het gezamenlijke Romeinse
verleden wordt ook wel gezien als een bouwsteen voor de Europese identiteit. 182 Het is een gedachte
die centraal staat in het verdrag van Malta dat de bescherming van het archeologische erfgoed regelt.
De uitbreiding van de Europese Unie riep ook herinneringen aan het verleden op. “Klinkt als het
Romeinse Rijk” stelde de Amerikaanse president Bush in 2003 tijdens een lunch in het Witte Huis. Hij
reageerde hiermee op het enthousiasme van de voormalige EU-voorzitter Romano Prodi over de
aanstaande uitbreiding van de Europese Unie tot 25 lidstaten. 183 Eerder, op 13 oktober 1999, had de
Italiaan Prodi in het Europese parlement al aangegeven dat het “voor het eerst sinds de val van het
Romeinse Rijk” mogelijk werd Europa weer één te maken. Toen op 29 oktober 2004 de Europese
leiders op het Capitool in Rome het verdrag van Rome sloten, werd dat vastgelegd in een Latijnse
inscriptie die verwees naar de historische achtergrond van het Capitool. De Britse politicus Boris
Johnson concludeert dat de tijd rijp is om de goede elementen van het Romeinse Rijk te doen
herleven. 184 Eén van die elementen is de flexibele omgang met het begrip grens, wat met de
verschuivende grenzen van Europa hoogst actueel is. Het oude beeld van een starre Romeinse limes
maakt steeds meer plaats voor het inzicht dat de Romeinse grens op veel plaatsen een open systeem
was met overgangszones. Zo ontbrak in Noord-Afrika en het Nabije-Oosten een zwaar bewaakte
grens en was sprake van een brede overgangszone. Maar ook bijvoorbeeld in Nederland zijn uit
vooral de tweede helft van de 2 e eeuw voorbeelden bekend van zo’n overgangsgebied. 185 In het ‘vrije
noorden’ is uit deze periode bij Ermelo een Romeins marskamp opgegraven en worden op veel
plaatsen volop geïmporteerde Romeinse voorwerpen aangetroffen. In de laat-Romeinse tijd lijkt de
174 Opper 2008,21.
175 Vegetius, De Rei Militari III: Qui desiderat pacem, preparet bellum.
176 Luttwak 1976; Vgl Kaplan 1997,18.
177 Johnson 2007,42-44.
178 Chua 2009,382.
179
Meijer 2009,7.
180
Chua 2009,62, 375 en 380.
181
Zie bijvoorbeeld MacMillan 2010,54-62.
182
Ankersmit 1990,133; Bussière e.a. 2002,vooral 1-2, 52-63, 156 en 347; Renfrew en Bahn 2004,548, 550 en 556 (algemeen);
De Weerd 2007 over beperkingen van de parallel.
183
The Economist, 30 december 2003.
184
Johnson 2007,30-31, 80, 198-199 en 242.
185
Erdrich 2001a,126 stelt dat vooral tussen 160-200 na Chr. het noorden van Nederland een zeer nauwe relatie onderhield met
het Romeinse zuiden.
38