Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

Leidse natuurwetenschapper Reinwaardt. 374 Verder deed zijn collega-hoogleraar anatomie, Gerard
Sandifort, voor Reuvens onderzoek naar een opgegraven skelet, inclusief determinatie van leeftijd en
geslacht. 375 Evenzo liep Reuvens voorop met de vastlegging van sporen, en wel zodanig dat ook nu
nog, bij het hernieuwde onderzoek het materiaal bruikbaar bleek voor een herinterpretatie. Brongers
wijst op een vermoedelijke invloed vanuit de geologie en merkt op dat Niels Stensen (1638-1686) het
principe van de geologische stratigrafie had gepubliceerd in 1669. 376 En al in 1605 was bij de aanleg
van een waterput in Amsterdam de opbouw van de bodem vastgelegd. Later was Le Francq van
Berkhey in de 18 e eeuw volop bezig met het reconstrueren van het geologische bodemprofiel in het
kustgebied, in welk kader hij in 1769 profielen had gepubliceerd. 377 Wat betreft de archeologische
toepassing bracht Thomas Jefferson in 1785 de gelaagdheid van een grafheuvel in kaart. Aan het
eind van de 18e eeuw verschenen verschillende publicaties over stratigrafie in de geologie. Maar
afgezien van grafmonumenten zou de toepassing in de archeologie tot in het midden van de 19e
eeuw op zich laten wachten. Uitzondering was het onderzoek van Reuvens. 378 Het waren technieken
die in de archeologie pas veel later gemeengoed zouden worden.
Halbertsma suggereert dat Reuvens mede werd geïnspireerd door het werk van Jean Emile
Humbert (1771 – 1839). Deze was begin 1819 met Reuvens in contact gekomen en deed
archeologisch onderzoek in Tunesië waar hij lange tijd had gewoond. Humbert tekende onder meer in
1822 de doorsnede van een mausoleum dat hij bij Tunis had opgegraven. Brongers wijst in lijn
hiermee op een passage van Reuvens in zijn dagboek over opgravingstechnieken. “Ik heb me wel
bevonden bij de regelen door Emile Humbert en Dorow gegeven”. 379 Met de eerste bedoelt hij Emile
Humbert. Met de laatste bedoelt hij ongetwijfeld Wilhelm Dorow (1790 – 1847) die vanaf 1817
grafheuvels bij Wiesbaden onderzocht. Reuvens besprak in 1823 in Antiquiteiten een boekje van
Dorow uit 1822 over offerplaatsen en graven bij de Germanen en Romeinen langs de Rijn. Dorow
publiceerde verder in 1823 in Hamm het boekje Die Kunst Alterthümer aufzugraben und das
Gefundene zu reinigen und zu erhalten. 380
Halbertsma vermoedt dat Reuvens in 1827 bij de start van zijn opgraving nog niet bekend was
met het werk van de Duitse archeoloog Karl Wilhelmi (1786-1857). Die groef in 1827 – 1828
grafheuvels op waarvan hij in een publicatie in 1830 naast opgravingsvlakken ook profielen van de
heuvels tekende, maar geen kleurverschillen aangaf. Later kwam Reuvens wel met dit onderzoek in
aanraking zoals blijkt uit het boekje van Wilhelmi uit 1830 dat Reuvens in zijn bezit had. Na Reuvens
dateert voor zover bekend de oudste archeologische profieltekening uit 1851, vervaardigd door
Meadows Taylor. Brongers merkt op dat Reuvens zijn oog voor detail mogelijk (deels) aanleerde
tijdens zijn Parijse rechtenstudie. In die tijd werd in dat vakgebied namelijk veel aandacht besteed aan
kleine details bij het oplossen van moordzaken. Het werk van de archeoloog leek op dat van de
detective. 381
Illustratief voor de werkwijze van Reuvens is het profiel dat hij op 22 juli 1828 in insula VII liet
maken door tekenaar Bemme, een dag nadat er een skelet was gevonden (afb. 1.8). Volgens het
dagboek “werd eene diepe sleuf geschoten van het O[osten] naar het W[esten].” Hij beschreef ook de
gelaagdheid: “In deze sleuf liep 3 ½ voet beneden den bovengrond eene streep kalk, boven dezelve
eerst eene laag gewone aarde, dan groenachtige klei. Beneden de kalk een laag zand, groene klei,
zwarte aarde en uiteindelijk zand 5 voeten beneden den bovengrond (deze grond afgeteekend door
den heer Bemme)”. 382 Hoewel een schaalaanduiding ontbreekt, is duidelijk dat de profieltekening in
schaal 1 op 10 is uitgevoerd (tabel 1.1 en afb. 1.8). Dit profiel van Reuvens was ruim twee meter lang.
Nog veel uitgestrekter was het ongeveer 44 meter lange profiel in insula VIII uitgevoerd op circa
schaal 1 op 40 (afb. 9.1). 383 Dankzij dit soort profielen blijkt het in hoofdstuk 2 mogelijk de
bodemopbouw in het door Reuvens opgegraven terrein vrij exact te reconstrueren, inclusief NAPhoogte
van de verschillende lagen. Ook hier bevestigen recente waarnemingen de betrouwbaarheid
van zijn metingen.
Reuvens werd het eerste opgravingsjaar (1827) bijgestaan door de toen circa 25-jarige Pieter Otto
van der Chijs (1802 – 1867) die het jaar ervoor zijn oratie uit het Latijn had vertaald. Van der Chijs zou
374
Arentsburg Brieven I folio 83 (13 januari 1829); Groenman-Van Waateringe 1967,46-47 over leervondsten Reuvens.
375
Reuvens 1827-1834b,51, 53 en 83 (houtdeterminaties); Reuvens Dagboek II,100 (determinaties steen); Reuvens Dagboek
II,225; Sandifort, verslag 10 dec. 1828 aan leden Koninklijk Instituut te Amsterdam; Reuvens 1828,6-7; Buijtendorp 1982,142 en
afb. 3; Brongers 2002,51, 104 en 113; Toebosch 2003,20; Buijtendorp 2007a,128-131.
376
Brongers 2002,45 en 179.
377
Le Francq van Berkhey 1769, onder andere 52 (plaat II), 96-97 en 109 (put Amsterdam).
378
Brongers 2002,44-45.
379
Reuvens Dagboek II,227; Brongers 2002,95.
380
Reuvens verwijst naar Dorow in Antiquiteiten II/2,1823, 324 en in Reuvens 1827,4.
381
Brongers 2002,47, 50-51, 58, 98-100 en noot 382.
382
Reuvens Dagboek I,239-241 en Dagboek II,203.
383 RMO RA.30 e10.
68