Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

na de stichting van Forum Hadriani aanvankelijk een havendeel dichter bij het Kanaal van Corbulo
gebruikt, en bleef dit stuk drassig land braak liggen. Dat zou verklaren dat de tot dusver jongste
gedateerde paal uit het verste noordelijke uiteinde van de insteekhaven uit de wat latere periode 129 –
141 na Chr. dateert. 883 Ook bijvoorbeeld uit Xanten is bekend dat bepaalde delen van de stad, zoals
de beoogde plek van het forum, na de stichting aanvankelijk onbebouwd bleven, wellicht omdat de
bouwers niet alles tegelijk konden. 884 Het branden kan onderdeel zijn geweest van de bouwactiviteiten
omdat het een bekende methode was om grond bruikbaar te maken voor landbouw, maar ook voor
bouwkundige werken. Voorbeelden van dat laatste zijn onder meer bekend uit de Romeinse steden
Nijmegen en Xanten. 885 Interessant in dat verband zijn ook de brandsporen die bij een Romeinse
oever in Woerden zijn gevonden. 886
Bij de door het AAC opgegraven geul is tot slot over de oever nog een laag klei (D3) afgezet die
de hoogte van de natuurlijke richel met minimaal een of twee decimeter verhoogde. 887 Het is een
voortzetting van de vorige mariene lagen, en is afgezet nadat de beakkering was gestopt. De
opgravers van het AAC constateren dat de Romeinen bij de bouw van de insteekhaven langs deze
oever geen dichte kade hebben geplaatst. Er is alleen een steiger gebouwd waar het water vrij onder
door kon stromen. 888 Mogelijk was dat noodzakelijk omdat langs de tegenoverliggende westelijke
oever waarschijnlijk wel een dichte oeverbeschoeiing nodig was om de in hoofdstuk 5 besproken
nieuwe hoofdweg (decumanus maximus) tegen afkalving te beschermen. Zo’n afdamming kon in een
toch al relatief nauwe geul het water bij vloed extra opstuwen. Dat verklaart mogelijk dat in de door het
AAC opgegraven kleilaag op de oostelijke oever geen bodemvorming kon ontstaan, hoewel deze
hoger lag dan het voorheen droge loopniveau van laag D2. Op de invloed van stromend water wijzen
volgens de onderzoekers van het AAC in laag D3 wadslakjes en hun passagesporen. Het type
ijzer(hydr)oxide dat hier langs de wortelgangen is neergeslagen, duidt eveneens op een ongerijpt
sediment. 889
Aan de bovenzijde is de vorm van de voor hoog opgeslibde oevers karakteristieke natuurlijke
richel bewaard. De maximaal bewaard gebleven hoogte daarvan is iets minder dan een halve meter
beneden NAP. Maar gezien de bovenliggende geroerde grond kan hiervan een stuk zijn afgegraven,
zodat de top nog wat hoger gelegen kan hebben. Achter de een paar meter brede richel lijkt het
oppervlak van de kleilaag ongeveer een decimeter lager te liggen, de gebruikelijke komvorming, maar
ook daar kan een stuk zijn vergraven. Zoals aangegeven is laag D3 waarschijnlijk ook in 1987 in de
tweede werkput van Hallewas op de oostelijke oever aangetroffen. Hierboven is aangegeven dat door
Bogaers in 1966 en Van Giffen en Holwerda in 1911 en 1915 op dit niveau ook een kleiachtige laag is
gevonden. Met de beperkte gegevens valt niet uit te sluiten dat het hier (deels) ook om kleilaag D3
gaat. Maar het is dan zeer vreemd dat daarvan geen resten zijn gevonden in het door BAAC dichter
bij de Vliet opgegraven terrein. Het ontbreken van die kleilaag daar valt goed te verklaren indien een
lage wal van de eerste stadsgrens van Forum Hadriani op dat deel van het terrein een overspoeling
heeft tegengehouden. Gezien de door Bogaers genoemde “klei met zand brokjes” is het
aannemelijker dat het niet om mariene klei gaat maar om de Romeinse bewoningslaag C die uit
zandige klei bestond.
De door het AAC opgegraven mariene kleilaag kan achter de open steiger over een langere
periode geleidelijk zijn gevormd. Maar er kunnen ook bijzondere gebeurtenissen een bijdrage hebben
geleverd. Te denken valt bijvoorbeeld aan de Antonijnse wateroverlast die mogelijk rond 160 na Chr.
aanleiding was voor de aanleg van een duiker in de Voorburgse gracht. 890 In dezelfde periode is de
kade van de haven van Xanten een aantal malen overspoeld en kort erop buiten gebruik geraakt. 891 In
het begin van hoofdstuk 6 wordt opgemerkt dat juist rond 160 na Chr. herstelwerkzaamheden aan de
Voorburgse haven werden uitgevoerd. Maar bij De Meern is in deze periode geen wateroverlast
waargenomen zodat het om een regionale overlast zou gaan, bijvoorbeeld via de brede monding van
de Maas. 892 Er andere mogelijkheid is de Severiaanse wateroverlast die aan het eind van de 2 e eeuw
883
Van Helmond 2008,29 met enige twijfel over einddatering van het monster (VFH00070; vondstnummer 368); Driessen
2009a,59.
884
Rieche en Heimberg 1998,69 (Xanten).
885
Van Enckevort e.a. 2000a,72 en Van Enckevort en Thijssen 2000b,104 (Nijmegen); Bridger 1984b,18 en Zieling 1999,25
(Xanten).
886
Bogaers en Haalebos 1983,305.
887
Laag S2025, zie profiel 7 in werkput 2 (Van Dinter 2009,32 fig. 3.2.).
888
Koot 2009,37-38 en afb. 6.
889
Van Dinter 2009,32.
890
Zie slot hoofdstuk 15 over een mogelijk verband met de aanleg van een duiker bij de latere Heliniumpoort. De datering van
het gedraaide Romeinse aardewerk uit de onderliggende laag S2091 kan hier mogelijk uitsluitsel over geven.
891
Heimberg en Rieche 1998,63-64.
892 Van Dinter en Graafstal 2007,28 (De Meern).
132