Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

verwijst. Langs de Vliet stond op de zuidoosthoek van het erf de gebruikelijke theekoepel die
inmiddels is verdwenen. Hier vlakbij kon men met een klein brugje een sloot oversteken om uit te
komen bij de in het oosten gelegen koetshuis. Bij dit brugje lag het meetpunt waaraan Reuvens de
sporen ten zuiden van de tuinmuur koppelde. Dat brugje dient niet verward te worden met het andere
brugje van de voormalige oprijlaan dat ook regelmatig in de verslagen van Reuvens wordt genoemd.
Voor de interpretatie van zijn kaarten is het daarom van groot belang dat bij de opgraving van het AAC
in 2007-2008 niet alleen een deel van de sloot in kaart is gebracht, maar ook het fundament van het
brugje. 468 Bij de zuidwesthoek van het erf bevond zich een rond 1900 gebouwd bootshuis waarvan
tijdens de opgraving van 2005 restanten zijn gevonden.
In de tijd van Reuvens bestond de huidige Arentsburghlaan al in de vorm van een ‘pad’. Maar als
Reuvens het over de ‘laan’ heeft, bedoelt hij de inmiddels verdwenen oorspronkelijke oprijlaan. Deze
werd in de tijd van Reuvens niet meer gebruikt zodat hij toestemming kreeg het bijbehorende houten
bruggetje te slopen. Ook mocht hij verschillende bomen rooien, waaronder kersenbomen uit de
boomgaard en een rij van drie iepen. 469 De nieuwe toegang verschoof naar het oosten en leeft voort in
de huidige Arentsburghlaan. Deze nieuwe oprijlaan schoof ter hoogte van de tuinmuur nog iets verder
naar het oosten op naar het smalle perceel dat al in 1667 bestond en bij het landgoed was
opgenomen. Daardoor kon de nieuwe oprijlaan ten oosten van de oude grens van het landgoed
Arentsburg in de richting van de Vliet lopen zoals de Arentsburghlaan dat met een zelfde
slingerbeweging nog steeds doet. Daar lag aan de kant van de Vliet het koetshuis en was er rechtsaf
via eerder genoemd brugje toegang tot het landhuis.
Interpretatie van de oude verslagen wordt bemoeilijkt door het feit dat de opgravingsploegen van
Reuvens regelmatig op meer dan één plek tegelijk aan de slag waren, en de locatiekeuze niet altijd
even systematisch was. Daardoor is het soms lastig uit de dagboeken op te maken waar precies werd
gegraven. Bovendien werden de opgegraven vertrekken eerst met letters omschreven, maar op 10
oktober 1827, tegen het einde van de eerste opgravingscampagne, is besloten gedeeltelijk over te
stappen op Romeinse cijfers. Zo werd bijvoorbeeld de grote kelder ‘D’ omgedoopt tot vertrek ‘I’. Deze
in groen aangegeven plaatsbepalingen werden opgenomen in een ongepubliceerde kaart. 470 De
gebouwen als geheel kregen ook een Romeinse nummering. Extra complicatie is dat Reuvens en zijn
medewerkers waren opgegroeid met de oude voetenmaat. Pas in 1817 was de ‘el’ van 69 centimeter
officieel vervangen door de ‘Nederlandse el’ die gelijk was aan de huidige meter van 100 centimeter.
Voor de kleinere maten gebruikte Reuvens en zijn mensen nog wel de ouderwetse lengteeenheden.
Wat betreft de voet ging het bij Reuvens om de ‘Rijnlandse voet’ van 31,48 centimeter. 471
De ‘roede’ was 12 voet (3,78 meter) lang, de duim 1/12 de voet (2,6 centimeter). De ’palm’ had een
lengte van 22,3 centimeter. Verwarrend genoeg noemde Reuvens naar nieuw gebruik de moderne
decimeter ook een ‘palm’ en werd de moderne centimeter soms ook met ‘duim’ aangeduid. Er werd
onder meer gemeten met kettingen van bijna twintig meter lengte. Ook werden roedes met de meetlat
uitgemeten. Verder gebruikte Reuvens al over de grond gespannen meetlinten en een sextant. Ook
liet hij in 1828 een driehoeksmeting uitvoeren door Friedrich Kaiser, observator van de Leidse
sterrenwacht. 472
Al de inspanningen en bijzondere ontdekkingen ten spijt, zouden de wetenschappelijke resultaten
lange tijd nagenoeg onbekend blijven. Na de dood van Reuvens concludeerde Leemans, die
inmiddels eerste conservator van het museum was, dat de gegevens in de aantekeningen van
Reuvens te verward waren om te publiceren. En de bredere publicatie over Romeinse oudheden uit
geheel Nederland vond hij te hoog gegrepen. Een boekhandel zag ook weinig brood in publicatie
omdat er te weinig “uitzigt op schadeloosstelling is”. 473 Het opgravingsmateriaal verdween in het
museumdepot en zou daar lange tijd niet meer uitkomen. Het door Reuvens achtergelaten
opgravingsterrein lag er woest bij zoals de tekening illustreert die zijn vrouw maakte in 1833 toen het
onderzoek al grotendeels was afgerond. Dat ongelijke maaiveld paste goed bij de inmiddels populaire
Engelse landschapsstijl. Het was een romantische stijl die de wilde natuur trachtte na te bootsen met
kronkelende paden, heuvels en waterloopjes. 474 Delen daarvan zijn in het huidige park Arentsburg nog
steeds aanwezig.
Het bleef nadien lange tijd rustig in de Voorburgse archeologie, hoewel incidenteel nog wel
vondsten werden gedaan. Direct ten oosten van Forum Hadriani werd in de jaren negentig van de 19 e
468
Deze intepretatie is nog niet bevestigd door de opgravers; deze is gebaseerd op de ligging van de sporen in vlak 3 van
werkput 2 (Van der Heiden 2009a,20 fig. 2.7).
469
Reuvens Dagboek I,15, 17, 35 en 37 en Dagboek II,215.
470
Voor het eerst gepubliceerd in Moormann 1984,70; archief RMO RA 30.c.4.
471
Reuvens Dagboek I,7-8 en 278; Dagboek II,75.
472
Reuvens Dagboek I,9-10, 103, 180 en 309; Dagboek II,75; Brongers 2002,100 (driehoeksmeting).
473 Toebosch 2003,24.
474 De Jonge 2004,5.
78