Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

aan de kant van de Vliet. Het verlengde van de lijn kruist de sleuf van Holwerda (afb. 2.1) op circa
honderd meter van de Vliet. Iets westelijker constateert De Jager dat de Gantellaag zichtbaar werd ten
zuiden van boring 107 (circa 120 meter van de Vliet) en boring 74 (circa 115 meter van de Vliet). 806
Dat betekent dat de Gantellaag tussen de westelijke en oostelijke geul tot ruim honderd meter uit de
Vliet was afgezet. Hierboven is aangegeven dat de strandwal hier over honderd meter breedte vrij vlak
is met de top op ongeveer 1,8 meter beneden NAP. Zoals onder meer goed zichtbaar is in het profiel
van Bogaers (afb. 2.8), loopt de strandwal daarna vrij steil op tot circa 1,2 meter beneden NAP, in de
buurt van het hoge opslibbingniveau van de Gantellaag. Mogelijk dat bij het in honderden jaren
aanslibben van deze Gantellaag deze steile flank is ontstaan. Daarboven is de helling met gemiddeld
1,2 procent aanzienlijk minder steil.
In de profielen van Van Giffen zijn ten minste twee fasen zichtbaar waarin de Gantellaag lijkt te
zijn opgebouwd, met een rustfase ertussen. Dat lijkt zichtbaar in zijn boorprofiel 7, dat is bij het deel
van de westelijke geul dat later door BAAC opgegraven zou worden (afb. 2.4). Daar ligt de top van de
strandwal op circa 1,8 meter beneden NAP en is in eerste instantie tot circa anderhalve meter
beneden NAP het eerste pakket van de Gantellaag afgezet. Bij die gelegenheid is in het oosten van
het profiel de oergeul met klei gevuld, maar is de kleilaag aan de randen nog vrij dun. Vervolgens is bij
de oergeul op deze klei een laagje zand terecht gekomen. Verder is in het westen van het profiel
zichtbaar dat daar in het eerste kleipakket tot ongeveer 1,4 meter beneden NAP de voorganger van
de westelijke geul in de klei is ingesleten. Er kon zich vervolgens in een periode van rust in deze geul
een één tot twee decimeter dikke laag klei met vivianiet worden gevormd. Dat gebeurde voordat het
geheel werd bedekt met een nieuw pakket klei waarvan de top op ongeveer 1,2 meter beneden NAP
ligt. Dit nieuwe pakket klei dekte ook het zandlaagje bij de oergeul af. Deze twee fasen kunnen met de
deellagen E1 en E2 worden aangeduid (Tabel 2.1).
In het noordelijkste dwarsprofiel van Van Giffen, circa zeventig meter noordelijker (profiel 5), lag
de top van het zand op ongeveer 1,3 meter beneden NAP. Dat was net te hoog voor de eerste
kleilaag E1. Daarom is in dat profiel alleen kleilaag E2 zichtbaar, enwel als een dunne laag. In
dwarsprofiel 6 van van Giffen vijftien meter zuidelijker, verschijnt laag E1 als een dun kleilaagje op de
lagere delen van de strandwal. In het lengteprofiel vlak langs de stadsmuur is de onderste laag E1
zichtbaar tot circa 1,5 meter beneden NAP en in de legenda omschreven als “blauwe klei met
plantenresten (biezen, kool etc.)”. Daarboven is tot circa 1,2 meter beneden NAP de laag “blauwe klei”
zichtbaar die tot veertig meter in het profiel nog een paar decimeter hoger lijkt uit te komen, een beeld
dat terugkomt in het profiel van Bogaers (afb. 2.8).
Van Giffen stelde dat het grondwater gezien ijzersporen dicht bij de Vliet hooguit een paar decimeter
lager dan 1,2 meter beneden NAP gestaan moest hebben. 807 Dat betekent dat kleilaag E1 bijna
voortdurend onder water stond. Dat verklaart dat in deze laag plantenresten zijn geconserveerd.
Volledig in lijn hiermee concluderen de opgravers van BAAC dat een reductie/oxidatiegrens in de
bovenste twee decimeter van de genoemde kleilaag op een Romeins grondwaterstand tussen de 1,2
en 1,4 meter beneden NAP duidt (het niveau van laag E2). Deze sporen waren na de afzetting (postdepositioneel)
ontstaan als gevolg van de schommelende grondwaterstand. 808 In het profiel van
Bogaers lijkt zichtbaar dat de Romeinen bij dit deel van het terrein inderdaad met zo’n waterstand
rekening hielden. Zowel een smalle wandgreppel als een anderhalf meter brede greppel zijn tot
ongeveer 1,2 meter beneden NAP ingegraven, dat is net boven het hoogste grondwaterniveau (afb.
2.8). Van Giffen concludeerde terecht dat de Gantellaag (E1 en E2) is “gevormd in vóór-Romeinschen
tijd”. 809
Aan de top van kleilaag E begon in de late IJzertijd vaste grond te ontstaan, met de eerste
bodemvorming en bijbehorende rijping van de klei. Van Giffen concludeerde dat “de kleilaag
langzamerhand tot boven den waterstand aanslibde en droog begon te liggen, slechts hier en daar bleef
zij meer moerassig”. 810 In een detailanalyse van het profiel van de zuidelijke putwand van BAAC
(profielkolom 1) werden ook aanwijzingen gevonden voor een periode zonder grootschalige
overspoelingen: in de top van kleilaag E bevond zich een enkele millimeters dikke laklaag die aangeeft
dat na de vorming van de kleilaag een rustigere periode is gevolgd zonder afzetting van klei. 811
In de late IJzertijd, vanaf 200 voor Chr., was de invloed van de zee in de monding van de Maas
afgenomen en viel de tot die tijd afgezette hoger gelegen klei op de strandwal droog. Aangenomen
806 De Jager 2001a.
807 Van Giffen en Martin 1912b,14.
808 Bink en Franzen 2009,46, 64, 67, 71 en 443; er zou een onderscheid gemaakt kunnen worden tussen laag E1 en E2, maar
dat blijft hier achterwegen om verwarring te voorkomen met de detailering bij BAAC die op dit punt afwijkt en beide lagen als E1
beschrijft.
809 Van Giffen en Martin 1912b,13.
810 Van Giffen en Martin 1912b,14.
811 Bink en Franzen 2009,72-73 en afb. 4.3.
122