Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

circa twee voet overlappend, in dezelfde richting een tweede plank die nog over een lengte van 3 1/3
voet was bewaard. “O(ostelijk) van dien balk … zeer weinig puin” constateerde Reuvens verder, wat
zou passen bij de schone vulling van de geul ten oosten van de kade. “Doch aan de W(est) zijde van
den balk en schoeiing vol met ouden roode puin” aldus het dagboek. Dat zou passen bij de stort als
oeverversterking achter een beschoeiing. Indien het om een Romeinse oeverversterking gaat, wat niet
bewezen is, kan deze bijvoorbeeld ten behoeve van de bouw van de ‘havenmuur’ extra versterkt zijn
met stenen. Langs de oever vond Reuvens een partij Romeinse breukstenen, een spoor dat hij over
ruim vijf meter afstand kon volgen. 764 De richting neigt in vergelijking met de houten beschoeiing naar
die van de mogelijke havenmuur en zou dus kunnen passen bij de mogelijke buitenbocht van de geul.
Het spoor is gemiddeld zo’n anderhalve meter breed en is mogelijk over de houten beschoeiing
aangebracht. Het kan zijn dat een verbreding van de berm noodzakelijk werd geacht, ten kosten van
de houten beschoeiing en breedte van de geul. Het recente riool lijkt direct ten oosten van deze
stenen oeverversterking aangelegd te zijn. Dat was de weg van de minste weerstand en zodoende
een praktische oplossing.
Vanaf het verbrede noordelijke uiteinde van de havenmuur trok Reuvens deze sleuf N4 nog zo’n
vijftien meter verder naar het noorden door, maar vond daarin geen muurspoor. Daarop begon hij hier
ongeveer tien meter westelijker, dat is op grotere afstand van de oude sloot, een nieuwe sleuf N5.
Deze liep circa honderd voet (ruim dertig meter) naar het noorden door. Het beginpunt lag nog iets
verder van de sloot dan het stenen vertrek, en daarom waarschijnlijk op de vaste oever. Het is een
interessante sleuf omdat deze iets schuin op de oude sloot afliep. Dat betekent dat de sleuf de hier
vermoedelijk iets schuin lopende westelijke oever van de geul zou kunnen kruisen. Het is daarom van
groot belang dat Reuvens op “36 voeten van het zuidereinde” van de sleuf vaststelt dat vanaf daar “de
grond 25 voeten ver doorwerkt” is. 765 Omdat Reuvens de term “doorwerkt” ook bijvoorbeeld gebruikt
voor de vulling van Romeinse grachten en waterputten in het zand van de strandwal, is het goed
mogelijk dat hij hier de overgang naar de vulling van de geul heeft waargenomen. 766 Een bijna acht
meter brede verstoring is immers te breed voor een sloot, tenzij die de sleuf zeer schuin kruiste.
Bovendien liep het spoor mogelijk nog verder door. Reuvens beschouwt de vondst van een “blaauwe
steen” als een afsluiting. Maar het is gezien zijn beschrijving goed mogelijk dat hij in het vervolg van
zijn sleuf ook de vrij schone geulvulling vond: “van hier is de grond tot het eind toe met stukjes grof en
fijner aardewerk aangevuld, doch alles in eene geringe hoeveelheid”. 767 Het punt van de
vermoedelijke overgang naar de geulvulling lag net iets voorbij het brugje over de sloot waarvan de
ligging zeker is dankzij de opgraving van het AAC. De overgang zou aansluiten bij het opschuiven van
de westelijke oever zoals dat bleek uit de grondboringen van De Jager. Het zou verder betekenen dat
de ongeveer in het verlengde liggende sleuven N6 en N7 (bij elkaar circa vijfendertig meter) inderdaad
volledig in de geul lagen, zonder dat Reuvens zich dat overigens realiseerde.
Dat sleuf N7 inderdaad in de diepe klei lag volgt uit een opmerking in het dagboek van augustus
1830. Reuvens “speurde sleuf N7 tot op het water toe na, doch vond niets, als diep op de klei een stuk
lei”. 768 Het grondwater bevond zich zoals gezegd rond een meter beneden NAP, wat in de hete
zomermaand augustus nog wat lager geweest kan zijn. Dat betekent dat de klei hier nog wat dieper
zat dan een meter beneden NAP. Iets westelijker van deze sleuf trok Reuvens een sleuf evenwijdig
aan de oever op een plek waar De Jager grondboringen deed en vaste grond aantrof (afb. 2.6, sleuf
a). In de boringen van De Jager bevond zich hier 5 tot 35 centimeter beneden NAP de top van een
kleiige Romeinse bewoningslaag. 769 Reuvens trof op vier voet (1,25 meter) diepte een kleilaag aan. 770
Dat betekent dat het maaiveld zich daar in zijn tijd kennelijk rond een meter boven NAP bevond, wat
aansluit bij andere gegevens. 771 Hier vlakbij trok Reuvens ook een bijna vier meter lange sleuf
loodrecht op de oever in de richting van de geul. Aan het uiteinde daarvan bevond de top van de
strandwal zich vijf voet diep. Met het maaiveld op ongeveer een meter boven NAP, moet dat circa 0,6
meter beneden NAP zijn geweest. 772 Dat is hier in de grondboringen van De Jager het niveau op de
vaste oever zodat die oever tot het oostelijke uiteinde van de sleuf doorliep (afb. 2.6, sleuf b). 773
Via put k ging sleuf N7 in noordelijke richting over in sleuf N8. Deze sleuf, die ongeveer zes meter
lang was, lag in het deel van de geul waar deze al wat ondieper was (afb. 2.6). De waarneming van
764
Reuvens Dagboek II,23 en 41 (met tekeningen).
765
Reuvens Dagboek II,14.
766
Reuvens Dagboek II,41 (grachten); Reuvens Dagboek II,121 (vermoedelijke waterput huis VIII.5).
767
Reuvens Dagboek II,14.
768
Reuvens Dagboek II,31.
769
Boring 179-181.
770
Reuvens Dagboek II,70-71, sleuf a.
771
Dat is het niveau dat aan het eind van hoofdstuk 10 wordt gereconstrueerd voor het maaiveld in de tijd van Reuvens in de
vlak ernaast gelegen insula IX. Het lijkt in de tijd van Reuvens ook ongeveer het niveau in de iets noordelijkere insula VIII.
772
Reuvens Dagboek II,70-71, sleuf c (1 m + NAP -/- 1,57 meter = 0,57 m – NAP).
773
Iets westelijker bij De Jager boring 174-177 tussen de 51 en 58 – NAP, en boring 178 op 80 – NAP.
117