Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

gefragmenteerd en vermengd met de grondmassa. Romeins gedraaid aardewerk uit deze laag is er
waarschijnlijk tijdens de bewerking in terecht gekomen, wat aannemelijk maakt dat de beakkering uit
de Romeinse periode dateert. Dat het AAC Romeins aardewerk in de klei aantrof, kan verklaren dat
Holwerda aangaf in 1915 ook Romeins aardewerk gevonden te hebben in de door hem onderzochte
kleilaag. 842
Holwerda merkt op dat de kleilaag pas in de laatste vijfendertig meter van de boorprofielen 1 tot en
met 4 tevoorschijn kwam. In lijn daarmee concludeert hij dat de rand van de klei (de “strandlijn”)
“ongeveer 260-270 M(eter)” ten zuiden van de noordelijke stadsmuur lag. Het begin van de
lengteprofielen lag circa 225 meter ten zuiden van de noordelijke stadsmuur, zodat de profielen de eerste
veertig meter kleivrij waren. 843 Langs de westelijke stadsmuur gemeten, was de afstand van de
noordwesthoek tot de Vliet ruim 435 meter. Dat betekent dat laag D1-2 tot ongeveer honderdzeventig
meter uit de Vliet was doorgedrongen. Dat is ruim de helft verder dan de Gantellaag (laag E) die tot circa
honderd meter uit de Vliet is aangetroffen. Verder was de top van de nieuwe kleilaag met 0,7 meter
beneden NAP ongeveer een halve meter hoger opgeslibd dan de top van de Gantellaag op ongeveer 1,2
meter boven NAP. Dat kan duiden op een extra krachtige afzetting als gevolg van bijvoorbeeld een
stormvloed. De stijging van de zeespiegel kan ook een rol hebben gespeeld. Verderop wordt betoogd dat
laag D pas in de decennia rond 100 na Chr. is afgezet, terwijl wordt aangenomen dat de afzetting van de
Gantellaag rond 200 voor Chr. was afgerond. De afgelopen drieduizend jaar steeg de zeespiegel
gemiddeld vijf tot tien centimeter per eeuw. 844 Dat zou in genoemde tussenperiode van drie eeuwen een
niveauverschil van anderhalf tot drie decimeter kunnen verklaren. Ook na die correctie blijven gezien
de laagdikte van een halve meter bijzondere omstandigheden zoals een stormvloed een goede
mogelijkheid.
Afwijkend van de situatie bij BAAC, trof het AAC hierboven nog een derde tot circa twee
decimeter dikke kleilaag (S2025) aan die hier met laag D3 zal worden aangeduid. Het gaat om een
mariene getijdenafzetting die was gevormd nadat de beakkering was gestopt. De bovenkant bevond
zich op het hoogste punt iets minder dan een halve meter beneden NAP. 845 Daarom is er misschien
een verband met eerder genoemd ”kleiig bandje” en houtskoolspoor dat op ongeveer een halve meter
beneden NAP zichtbaar was in de sleuf van Bogaers. De door het AAC opgegraven geul lag circa
veertig meter van de sleuf van Bogaers zodat de klei vanuit de geul afgezet kan zijn. Maar het lijkt bij
Bogaers eerder om een bewoningsniveau te gaan. De Romeinse bewoningslaag C bestond bij het
terrein langs de Vliet namelijk uit “donkergrijze zandige klei”. 846 Dat komt terug in eerder genoemd
dwarsprofiel van Bogaers loodrecht op het noordelijke uiteinde van zijn hoofdsleuf. Daar was deels tot
relatief grote hoogte een stukje niet door Reuvens verstoord. Op ongeveer 0,6 meter beneden NAP
bevond zich een laagje houtskool. Direct erboven bevond zich tot 0,3 meter beneden NAP de
bewoningslaag C met “gr(ijs)bl(auwe) klei met zand brokjes”. 847 Die kleiige bewoningslaag C is
waarschijnlijk de verklaring voor het feit dat Holwerda in zijn twee kruislingse sleuven uit 1915 tot 0,3
meter beneden NAP de top van een ‘kleilaag’ aantrof. Bij de beschrijving van de boorprofielen van 1911
wordt daarentegen consequent 0,7 meter beneden NAP als maximale hoogte van de kleilaag
aangeduid. 848 Kennelijk gaat het om verschillende lagen.
De top van de hogere kleiige laag die Holwerda vermeldt, ligt slechts een of enkele decimeters onder
het NAP-niveau. Het is daarom vermoedelijk de Romeinse bewoningslaag C die ook kleiig was. Holwerda
geeft bij dit deel van het terrein, iets ten noorden van boorprofiel 5, aan dat de kop van de houten
heipalen van de stadsmuur zich ongeveer 1,45 meter beneden NAP bevond. 849 In hoofdstuk 9 wordt
aangegeven dat het Romeinse maaiveld zich in het algemeen op ongeveer 1,25 meter boven de
paalfundering van de stadsmuur bevond. Dat betekent dat het Romeinse loopniveau bij dit deel van
de stadsmuur op ongeveer 0,2 meter beneden NAP lag. Dat is ongeveer de top van eerder genoemde
kleiige laag, wat past bij de interpretatie als bewoningslaag. Van Giffen vond een Romeins spoor dat
in deze laag was ingegraven. Het spoor was “door de knikklei gegraven” en Van Giffen constateerde
dat het “met Romeinsch aardewerk gevuld was”. 850 Elders sprak Van Giffen van een spoor dat “tot in
het duinzand reikt en Romeinsche cultuur-overblijfselen bevatte”. Het spoor stak circa drie decimeter in de
strandwal. De top van de strandwal bevond zich op dat punt ongeveer een halve meter beneden NAP,
842
Holwerda 1916,10.
843
Zie Holwerda 1912b,11-12; Holwerda 1923,23; De kniklaag die Holwerda over de volle lengte van profiel 4 aangeeft, is de
opgebrachte kleilaag.
844
NOoA paragraaf 25.2.3; de afgelopen 2000 jaar gemiddeld 4 centimeter met in totaal 0,8 meter in 2000 jaar tot rond NAP
niveau tegenwoordig (Morel 1988,258; Berendsen 2004,233).
845
Hoogte afgelezen van profiel in Van Dinter 2009,31-32 fig. 3.1.
846
Aldus beschrijving laag C in ideaalprofiel in de Jager 2001a.
847
Afgelezen van profieltekening 3, het zuidelijke wandprofiel van de dwarssleuf.
848
Holwerda 1912b,13-15; Holwerda 1923,23.
849
Holwerda 1912b,8.
850
Van Giffen en Martin 1912b,16 met toevoeging “mijne aanteekeningen zeggen dit, zie Cahier I pag. 15).
127