Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

twee korte onderbrekingen). Het zuidelijke uiteinde ervan lag circa 52 meter van de Vliet. 1435 De top
van het zand bevond zich 0,25 meter beneden NAP bij het noordelijke begin van de sleuf, op ruim
honderd meter van de Vliet. De gracht ging nog wat dieper. Het vermoedelijke spoor van de gracht
vulde het begin van de ongeveer 1,2 meter brede proefsleuf over de eerste acht meter volledig.
Daarna kwam de oostelijke grachtrand tevoorschijn en liep die rand in ongeveer dezelfde richting als
de Romeinse bebouwing in de richting van de Vliet. Vanaf de grachtrand met het zand liep de bodem
van de gracht of greppel naar het midden af van 0,38 meter beneden NAP tot 0,52 meter beneden
NAP. 1436 Omdat de westelijke rand van de gracht of greppel in de smalle sleuf niet zichtbaar werd, is
niet zeker of een halve meter beneden NAP de grootste diepte was. De zeer vuile vulling bevatte veel
Romeins materiaal, waaronder ook fragmenten van tufsteen en dakpan. 1437 Omdat de oriëntatie van
het grachtfragment niet scherp valt te bepalen, is niet geheel zeker of het om de buitenste gracht of
binnenste gracht gaat. Maar het aannemelijkst is een identificatie als binnenste gracht. De richting sluit
dan beter aan bij de oriëntatie van Forum Hadriani en laat meer ruimte voor een extra rij insulae die
hier waarschijnlijk heeft gelegen omdat anders het forum direct langs de stadsrand gelegen zou
hebben, wat zeer zelden voorkomt. Het is dan goed mogelijk dat in de sleuf het dichts bij de Vliet een
deel van de buitenste gracht is aangesneden.
Dat hier lange tijd de oostelijke stadsgrens lag, lijkt ook zichtbaar in de verspreiding van Romeins
puin langs de vermoedelijke oever van het Kanaal van Corbulo. In 2008 kwam bij een onderzoek in de
Vliet een laag Romeins puin langs de oever van de Vliet tevoorschijn, gezien het bodemonderzoek
hier zeer waarschijnlijk samenvallend met het tracé van het Romeinse kanaal. Het zag er naar uit dat
langs de oever puin is gestort met onder meer veel aardewerk. Het viel op dat het materiaal nauwelijks
door erosie was afgesleten. Dat wijst er volgens de onderzoekers op dat het niet lang los op de
bodem heeft gelegen maar in pakketten is gedumpt. Het pakket afval was deels minimaal een halve
meter dik. 1438 Daarbij kan het ook om een gerichte oeverversterking. Het valt daarbij op dat de
grootste concentratie zich uitstrekt langs de zuidelijke stadsgrens van Forum Hadriani van voor de
vermoedelijke stadsuitbreiding naar het oosten. 1439
De zuidelijke stadsgrens van Forum Hadriani
Het is zeer gebruikelijk dat de stadsgrens direct langs een waterloop liep, mede omdat daar vaak een
haven lag. Voorbeelden uit de omgeving van een stadsgrens direct langs het water zijn onder meer
Maastricht, Xanten en Keulen. In hoofdstuk 2 en 3 is aangegeven dat in de tijd van de stichting van
Forum Hadriani de hoofdhaven waarschijnlijk langs het Kanaal van Corbulo lag. De insteekhaven was
vermoedelijk in de periode daarvoor (deels) dichtgeslibd en lijkt pas later weer ingebruik te zijn
genomen. Het aardewerk uit de geul dateert grotendeels vanaf het midden van de 2 e eeuw. 1440 En van
de eerste tien dendrochronologische dateringen van de insteekhaven, kwam het oudste goed
dateerbare exemplaar uit de noordwesthoek van de haven en dateerde uit de periode 129 – 141 na
Chr. 1441 Gezien de beperkte omvang van die steekproef is een oudere begingfase niet uitgesloten,
nog los van de mogelijkheid dat palen uit die fase tijdens latere reparaties zijn verwijderd. Ook kunnen
met baggeractiviteiten oude sporen zijn verdwenen. 1442 Dat dit deel van de geul is uitgebaggerd
suggereren enkele Romeinse voorwerpen die tot in het veen onder de geulbodem zijn gedrukt in het
noordelijkste deel van de insteekhaven. Het gaat om werkput 1 die in het noordelijke puntje van de
geul was. 1443 Maar gezien de datering van de geulinhoud en de genoemde paal is voorlopig een wat
later opnieuw in gebruik nemen van de insteekhaven het aannemelijkst. Mogelijk is er een verband
met werkzaamheden aan de haven van Xanten rond 140 na Chr. 1444 In hoofdstuk 15 zal worden
aangegeven dat de capaciteit van de insteekhaven beperkt was (afb. 15.14) en er ook na het in
gebruiknemen van de insteekhaven waarschijnlijk behoefte was aan een havenfaciliteit langs het
Kanaal van Corbulo.
1435 Maten afgelezen van de veldtekening ROB van put 9 van 20 en 23 maart 1992.
1436 Dat laatste klopt met de opmerking op de veldtekening dat het spoor tot circa 30 centimeter onder het vlak lag, dat is circa
0,55 meter beneden NAP.
1437 Hessing 1993a; Dagrapport ROB 20 en 23 maart 1992 (put 9, vlak op 25 cm beneden NAP) en veldtekening.
1438 Waldus 2009,15-16 en 64.
1439 Waldus 2009 afb. 51: het stuk van de voorgestelde proefsleuf 1 (uiteinde westelijke stadsgrens) tot proefsleuf (uiteinde
oostelijke stadsgrens van voor de vermoedelijke stadsuitbreiding naar het oosten).
1440 Stoffels 2009a,80.
1441 Van Helmond 2008,29 met enige twijfel over einddatering van het monster (VFH00070; vondstnummer 368); Driessen
2009a,59.
1442 Driessen 2009a,64.
1443 Driessen 2009a,63.
1444 Leih 2008,452-454.
203