Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

aanzien van omgespitte grond” in de vorm van spadesteken die hij tekende (afb. 1.13). Hij
realiseerde zich dat in de bronnen genoemde afgravingen zoals die uit 1628 hun sporen zo
hadden achtergelaten. 424 Ook was het hem duidelijk dat grond postdepositioneel kon verkleuren
door de aanraking met bijvoorbeeld bepaalde steensoorten. 425
4. Registeren spoornummers: Reuvens gaf de belangrijkste sporen nummers zodat hij ernaar kon
verwijzen. Zo was de grote waterput bij hem spoor I.16 en het vrouwenskelet spoor III.35.
5. Werken sleuven en putten: Reuvens had “verschillende wijzen van graven beproefd”. 426 In
tegenstelling tot de schatgraver die lukraak kuilen groef, verkende Reuvens het terrein met
zoeksleuven, om vervolgens op de goede plaats in een “put” een kompleet vlak bloot te leggen. In
1966 trof Bogaers in een opgravingsleuf restanten van de proefputten aan (afb.2.8). Op de
profieltekening zijn de “dammetjes uitgespaard bij sleufaanleg Reuvens” goed herkenbaar. De
dammetjes staan hart op hart vijf Rijnlandse voet (157,4 centimeter) uit elkaar en zijn ongeveer
een voet breed. In drie gevallen is uiteindelijk een dubbele sleufbreedte aangehouden. De bodem
van zijn sleuven lag meestal op ongeveer 0,6 meter beneden NAP, maar op interessante plekken
groef hij een paar decimeter dieper tot op het zand, zo blijkt uit het profiel van Bogaers. 427
6. Maken van profielen: hij achtte het “noodzakelijk dikwijls eene schoonen kant te doen
afsteken”. 428 Daarbij vermeldt hij het “gebruik van bezem en mes om schone kanten te steken”,
dus de moderne techniek om met ‘schaven’ het profiel duidelijker leesbaar te maken. 429 Zo’n
profiel biedt extra informatie door “als het ware eene bouwkundige opstandteekening van de
massa te bekomen”. Reuvens tekende verschillende profielen (veelal circa schaal 1 : 40), waarbij
hij in het dagboek soms ook de dikte van de lagen noteerde (afb. 1.8 en 12.1).
7. Beschermen van de sporen: Reuvens beschermde de waterputten met een houten bekisting
tegen instorten. En hij bedekte ter voorkoming van onder meer vorstschade de fundamenten met
“stroobossen en aarde”. 430 Opmerkelijk is dat hij sommige delen van de opgraving zelfs met een
eenvoudige overkapping beschermde: “met roeven [= hutjes] of met geheele lootsen”. Onder de
gereedschappen noemt hij ook het gebruik van tenten. Op zijn tekeningen van het terrein lijken
een aantal overkappingen zichtbaar over onder meer de grote waterput. Bij het opgraven van
waterputten werkte hij al “met een pomp” of “tonmolen” om de opgravingsput droog te houden. 431
Het betrof een schroefconstructie die met een voortdurende draaibeweging water omhoog haalde
(schroef van Archimedes). Dat was met de hoge grondwaterstand een nuttige tip. Nog aan het
eind van de 20 e eeuw zou bij kleine proefopgravingen van de ROB in 1987 en 1992 de
waarneming sterk beperkt worden omdat hiervoor geen voorzieningen waren getroffen.
8. Skelet inclusief grond bergen (inkisten). Het juli 1828 opgegraven skelet werd inclusief grond
geborgen: “Om het skelet in zijne natuurlijke ligging te beware, werd op grootere diepte dan het
gelegen konde zijn, eene plank er onder geschoven, en deze met de bovenliggende aarde
uitgegraven”. Ook werd een afgietsel in gips gemaakt waardoor “de oorspronkelijke ligging der
beenderen” nog bekend is (afb.1.11). 432
9. Efficiënt en doelgericht werken: het door goedkope krachten laten afgraven van de teellaag
zodat de eigen “manschappen” zich op “den ondergrond” kunnen richten. Verder werd de stort
van weggegraven grond onderzocht op vondsten die door de gravers over het hoofd waren
gezien. Het echte werk moest gebeuren door “de meest bevattelijke en voorzigtigste arbeiders”. 433
10. Goede veldtekeningen: Reuvens liet veldtekeningen en een overzichtskaart maken met
ongeveer schaal 1: 140 (afb. 1.10). Voor metingen werd onder meer de nauwkeurige
424 Reuvens Dagboek I,165 en Dagboek II,70.
425 Reuvens Dagboek II,231 en 249.
426 Reuvens Dagboek II,215.
427 Op het in het archief van het RCE bewaarde profiel van Bogaers (“tekening 1”) staat op de nullijn van het NAP niveau “m 0,6
m + NAP”, wat niet verwijst naar het niveau van de lijn maar het niveau van het hogere m(aaiveld).
428 Reuvens Dagboek II,233.
429 Reuvens Dagboek I,231.
430 Reuvens Dagboek II,231.
431 Reuvens Dagboek II,235 en 315.
432 Van Der Hoeven 1860a,67-68.
433 Reuvens Dagboek I,97.
73