Forum Hadriani De vergeten stad van Hadrianus - VU-DARE Home ...

De maatvoering en constructie van de hoofdweg
De door Holwerda in het tracé van de hoofdweg opgegraven wegconstructie kwam later ook bij het
onderzoek van 1988 tevoorschijn (afb. 5.8 – 5.12 en 5.21) 1576 In het midden van de weg vond
Holwerda over grote lengte een twee voet breed riool met aan weerszijden twee paalgaten. Over de
volle wegbreedte stonden dus vier palen op een rij. Die droegen waarschijnlijk een houten onderbouw
van de wegconstructie, vergelijkbaar met dergelijke houten wegconstructies in onder meer het fort in
Valkenburg. 1577 Bij de palenreeksen van ieder vier palen, stonden de buitenste palen ongeveer twintig
Romeinse voet (bijna zes meter) uit elkaar. Dat was naar eerder bleek een zeer gebruikelijke
wegbreedte. De onderlinge afstand tussen de verschillende palenreeksen bedroeg steeds tien voet
(bijna drie meter, afb. 5.9).
Holwerda tekende het profiel van het houten fundament op een plaats waar het Romeinse
maaiveld zo’n acht decimeter boven NAP lag (afb. 1.15 en 5.11). Het opgravingsvlak lag zo’n vier
decimeter onder het Romeinse maaiveld zodat naar schatting ongeveer vier decimeter van de
wegconstructie vergraven was voordat een en ander is opgetekend. De bodem van het middenriool
bevond zich in Holwerda’s profiel rond NAP, dus zo’n acht decimeter onder het Romeinse maaiveld.
De paalkuilen zelf reiken in dit profiel nog ongeveer een decimeter dieper en waren ten opzichte van
het Romeinse maaiveld dus zo’n drie voet diep. De diameter van de rondom gegraven kuilen bedroeg
in het vlak een kleine drie voet. De palen waren ongeveer een halve voet dik en staken ongeveer een
voet door de bodem van de paalkuilen. Hun onderkant bevond zich dus zo’n vier voet onder het
Romeinse maaiveld oftewel zo’n vier decimeter beneden NAP. Bij een enkele paal lijkt de paalkuil
later te zijn uitgediept. Omdat dit in het profiel slechts bij één van de vier paalkuilen voorkomt lijkt het
geen algehele afbraak te betreffen. Er valt eerder te denken aan een reparatie waarbij een te
vervangen paal is uitgegraven.
In 1988 zijn bijna honderd meter oostelijker door de ROB vijf rijen palen van dezelfde constructie
opgegraven. Het opgravingsvlak lag ongeveer op NAP niveau. Aan het slot van hoofdstuk 15 wordt
aangegeven dat het middenriool vanaf het door Holwerda opgegraven punt in de richting van het
centrale kruispunt opliep met vermoedelijk circa 0,3% tot circa drie decimeter boven NAP. Het
Romeinse maaiveld lag hier evenredig wat hoger op ruim een meter boven NAP. Het opgravingsvlak
van 1988 lag dus ongeveer een meter onder het Romeinse loopniveau omdat de rest grotendeels
door de opgraving van Reuvens was verstoord. De paalgaten waren in 1988 nog wel in de paalkuilen
als een donkere kern herkenbaar. 1578 Ook hier bedroeg de onderlinge afstand tussen de rijen steeds
zo’n drie meter. Tot ongeveer een halve meter beneden het opgravingsvlak waren soms onderin de
paalgaten nog resten hout aanwezig. 1579 De palen staken bij Holwerda tot circa 0,4 meter beneden
NAP. De door de ROB opgegraven palen gaan soms enkele decimeters minder diep, wat te maken
zal hebben met het wat hogere Romeinse loopniveau. Wel is regelmatig een tweede spoor zichtbaar
dat dieper gaat, wat duidt op herstelwerkzaamheden (afb. 5.21). Een van de palen raakt op circa 0,8
meter beneden NAP een veenlaag. 1580 Mogelijk was een wat slappere ondergrond aanleiding voor
extra maatregelen.
Vermoedelijk bestond de houten wegconstructie net als in Valkenburg uit een bovenlaag van
overdwars geplaatste balken. Die steunden op een reeks lange balken in de lengterichting van de weg
(afb. 5.11). Deze lange funderingsbalken steunden waarschijnlijk niet direct op de in de grond
geramde palen aangezien deze palen in de lengterichting niet op één lijn staan. Kennelijk droegen ze
een overdwars geplaatste draagbalk. Deze draagbalk liep niet over de gehele weglengte door
aangezien de palenparen ook overdwars niet exact in elkaars verlengde liggen. Vergelijkbaar met een
dergelijke wegconstructie in de Belgische Haut Fagnes, de via Mansuerisca, droegen de palenparen
waarschijnlijk steunbalken. In Valkenburg (Z-H) ging het bij een iets smallere weg om drie
draagbalken. In Voorburg zijn vermoedelijk vier draagbalken gebruikt. 1581 Voordeel van die oplossing
was dat er zo meer vrije ruimte overbleef voor het middenriool dat zo gemakkelijker kon worden
gereinigd.
1576
Buijtendorp 1982,151-152 en afb. 15; Buijtendorp 1987a,77-79 en afb. 6 en 8; In 1988 is waarschijnlijk ook een stuk
opgegraven: Buijtendorp 1988c; Hallewas 1989a,337.
1577
Van Giffen 1940-44,108, 137, 144, 145 (iepenhout) en 156; Van Giffen 1948-53,69; Glasbergen 1967,23 (allen Valkenburg);
Ozinga 1989,109 noemt ook paaltjes onder de wegen van het oudste fort in Utrecht; Haalebos 1977,39 voor Zwammerdam;
Lieh 2000,20 noemt voorbeeld uit Xanten (derde kwart 1 e eeuw); Zie ook op hout gefundeerde grindweg in Oberwintherthur
(Precht en Zieling 2000,221); Adkins en Adkins 1994,172; Er is een interessante gelijkenis met een dergelijke constructie in
Tongeren: Vanderhoeven 2000,171-172 en noot 37 en afb. 18; Zie ook de via mansuerisca in België.
1578
NAP af te lezen op de veldtekeningen met coupes; dagrapport 15 juni 1988 over paalkernen.
1579
Bijvoorbeeld spoor 9; helaas bleken desgevraagd in het archief van de ROB geen houtmonsters meer aanwezig.
1580
Spoor 16 (afb. 5.21).
1581
White 1974,95; Raepsaet-Charlier en Raepsaet-Charlier 1975, 67; Mariën 1980,375 en afb. 257.
226